Văn bản: CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH
(Tĩnh dạ tứ)
I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
Bài thơ cô đọng, hàm súc, lời ít mà ý nhiều. Từ ngữ giản dị mà tinh luyện. Nhà thơ đã thể hiện một cách nhẹ nhàng mà thấm thía một tình yêu quê hương. giaibai5s.com
Suy nghĩ trong đêm thanh tĩnh là một bức tranh thiên nhiên thanh tĩnh, là bài thơ trăng tuyệt bút. Nhà thơ đã lấy ánh trăng làm ngoại cảnh ở miền đất lạ để bộc lộ tình cảm “buồn nhớ cố hương của mình”, thời gian trong bài là ban đêm, ánh trăng sáng bàng bạc làm cho tình cảm suy tư trong đêm | trăng sáng của Lý Bạch càng thêm “nhớ cố hương”.
Ngôn ngữ của bài thơ rất hàm súc, hình tượng phong phú, gợi nên một nỗi buồn đẹp, làm giàu cho văn, thơ tả cảnh ngụ tình. Cái hay của ngôn từ còn ở những câu thơ cấu trúc phép đối làm bật lên tiếng lòng nhớ quê hương trước một khung cảnh trăng sáng. II. TRẢ LỜI C U HỎI 1. Hai câu đầu tả cảnh, hai câu sau tả tình. Em có tán thành ý kiến
đó không? Vì sao?
Bài thơ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh gồm có 4 câu, trong đó tình và cảnh được thể hiện: Ở hai câu đầu, nhà thơ viết:
“Đầu giường ánh trăng rọi
Ngỡ mặt đất phủ sương…”. * Hai câu đầu không phải chỉ là tả cảnh.
Đúng vậy, ta hãy đọc thật chậm rãi và suy nghĩ thì thấy rõ ràng hai câu thơ này không chỉ để tả trăng. Đó là đêm thanh tĩnh (theo đầu đề bài thơ), nhà thơ không ngủ được, ánh trăng rọi đầu giường, phủ tràn mặt đất, khiến nhà thơ tưởng tượng là sương sau * Hai câu tiếp theo cũng không phải là tả tình thuần tuý:
“Ngẩng đầu nhìn trăng sáng
Cúi đầu nhớ cố hương… ” Đọc hai câu thơ lên ta thấy ngay chúng có mối quan hệ “đối cảnh sinh tình”.
Câu thơ thứ ba cho thấy Lý Bạch không thờ ơ với trắng, nhưng trong lòng đang trĩu nặng ưu tư, nên khi ông “ngẩng đầu” “nhìn” trăng (không phải là ngắm) thì ánh trăng hôm nay có sức lay động đến cõi thâm sâu của nhà thơ. Tức là vầng trăng đêm nay gợi lại hình ảnh vầng trăng trên núi Nga Mi ở quê hương thuở nào, nên vừa ngẩng đầu lên liền cúi ngay xuống.
Nỗi nhớ quê hương chợt ùa về vì vầng trăng gợi lại kỉ niệm xa xưa. Vầng trăng đẹp không thể làm nhạt nhoà tình cảm nhớ quê hương. 2. Sử dụng phép đối trong Tĩnh dạ tứ
Nhà thơ đã dùng phép đối, hai câu thơ đối nhau rất chỉnh từng từ, từng ý. Hay về lời và ý:
* Về lời, ngôn ngữ trong sáng, giản đơn, dễ hiểu, từ ngữ đối nghịch: Cử đối với đê,
0ọng đối với tư
minh nguyệt đối với cố hương
giaibai5s.com
* Về ý, diễn tả tư thế và tâm trạng của tác giả. Tư thế của Lý Bạch ở đây hoàn toàn trái ngược:
– khi ngẩng đầu nhìn trăng thì phấn khởi vui vẻ, thoải mái. – khi cúi đầu thì buồn rầu, tưởng nhớ đến quê hương.
Mối liên hệ chặt chẽ giữa vẻ đẹp thiên nhiên với tình yêu, cảm xúc của con người trước sự vật.
Ba câu thơ đầu gợi lên hình ảnh rất đẹp của thiên nhiên, nhưng chính câu thơ cuối mới là “câu thơ thần”, “điểm nút” của bài thơ.
Đây là câu thơ “khép”, là đỉnh cao của cảm xúc tác giả dồn nén lại. Hai câu thơ cuối là hai câu thơ tuyệt hay. 3. Dựa vào 4 động từ “nghi, cử, đê, tư” để chỉ ra sự thống nhất, liền
mạch của suy tư, cảm xúc của bài thơ. * Các động từ: nghi, đê và tư có vai trò gắn chặt ý tưởng trong bài thơ lại.
Lý Bạch đã dùng 3 câu thơ “ngũ ngôn tứ tuyệt” vừa ngắn gọn, vừa hàm súc, miêu tả đêm thanh tĩnh.
Từ miêu tả ngoại cảnh, Lý Bạch đi sâu vào miêu tả nội tâm. Nội tâm mà tác giả diễn tả trong câu thơ cuối là tâm trạng. Hai câu thơ tuy hai mà một. Tuy câu 3 và câu 4 có khác nhau, ngôn từ, ý tứ không tương đồng, nhưng nó đều bộc lộ hai trạng thái tâm trạng (Ngẩng đầu nhìn trăng sáng – Cúi đầu nhớ cố hương).
Da
II. LUYỆN TẬP
Hai câu dịch Tĩnh dạ tử: rất mộc mạc, sơ lược, không diễn tả hết cảm xúc của bài thơ. Ta thử dịch lại để luyện tập:
Đêm thu trăng sáng đầu giường Tưởng rằng mặt đất phủ sương lờ mờ
Ngẩng đầu ngắm ánh trăng thơ
Cúi đầu thổn thức bồi hồi nhớ quê. SO SÁNH
* Nếu bài Xa ngắm thác núi Lư là một bài thơ tả cảnh thiên nhiên hùng tráng, thì Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh là một bức tranh thiên nhiên thanh tĩnh.
* Thời gian trong bài Xa ngắm thác núi Lư là ban ngày, ánh sáng mặt trời chiếu rọi, còn thời gian trong bài Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh là ban đêm.
* Bài Xa ngắm thác núi Lư ca ngợi cảnh đẹp thác nước thì bài Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh là tình cảm suy tư trong đêm trăng sáng của Lý Bạch.
giaibai5s.com
(Tĩnh dạ tứ)
I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
Bài thơ cô đọng, hàm súc, lời ít mà ý nhiều. Từ ngữ giản dị mà tinh luyện. Nhà thơ đã thể hiện một cách nhẹ nhàng mà thấm thía một tình yêu quê hương. giaibai5s.com
Suy nghĩ trong đêm thanh tĩnh là một bức tranh thiên nhiên thanh tĩnh, là bài thơ trăng tuyệt bút. Nhà thơ đã lấy ánh trăng làm ngoại cảnh ở miền đất lạ để bộc lộ tình cảm “buồn nhớ cố hương của mình”, thời gian trong bài là ban đêm, ánh trăng sáng bàng bạc làm cho tình cảm suy tư trong đêm | trăng sáng của Lý Bạch càng thêm “nhớ cố hương”.
Ngôn ngữ của bài thơ rất hàm súc, hình tượng phong phú, gợi nên một nỗi buồn đẹp, làm giàu cho văn, thơ tả cảnh ngụ tình. Cái hay của ngôn từ còn ở những câu thơ cấu trúc phép đối làm bật lên tiếng lòng nhớ quê hương trước một khung cảnh trăng sáng. II. TRẢ LỜI C U HỎI 1. Hai câu đầu tả cảnh, hai câu sau tả tình. Em có tán thành ý kiến
đó không? Vì sao?
Bài thơ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh gồm có 4 câu, trong đó tình và cảnh được thể hiện: Ở hai câu đầu, nhà thơ viết:
“Đầu giường ánh trăng rọi
Ngỡ mặt đất phủ sương…”. * Hai câu đầu không phải chỉ là tả cảnh.
Đúng vậy, ta hãy đọc thật chậm rãi và suy nghĩ thì thấy rõ ràng hai câu thơ này không chỉ để tả trăng. Đó là đêm thanh tĩnh (theo đầu đề bài thơ), nhà thơ không ngủ được, ánh trăng rọi đầu giường, phủ tràn mặt đất, khiến nhà thơ tưởng tượng là sương sau * Hai câu tiếp theo cũng không phải là tả tình thuần tuý:
“Ngẩng đầu nhìn trăng sáng
Cúi đầu nhớ cố hương… ” Đọc hai câu thơ lên ta thấy ngay chúng có mối quan hệ “đối cảnh sinh tình”.
Câu thơ thứ ba cho thấy Lý Bạch không thờ ơ với trắng, nhưng trong lòng đang trĩu nặng ưu tư, nên khi ông “ngẩng đầu” “nhìn” trăng (không phải là ngắm) thì ánh trăng hôm nay có sức lay động đến cõi thâm sâu của nhà thơ. Tức là vầng trăng đêm nay gợi lại hình ảnh vầng trăng trên núi Nga Mi ở quê hương thuở nào, nên vừa ngẩng đầu lên liền cúi ngay xuống.
Nỗi nhớ quê hương chợt ùa về vì vầng trăng gợi lại kỉ niệm xa xưa. Vầng trăng đẹp không thể làm nhạt nhoà tình cảm nhớ quê hương. 2. Sử dụng phép đối trong Tĩnh dạ tứ
Nhà thơ đã dùng phép đối, hai câu thơ đối nhau rất chỉnh từng từ, từng ý. Hay về lời và ý:
* Về lời, ngôn ngữ trong sáng, giản đơn, dễ hiểu, từ ngữ đối nghịch: Cử đối với đê,
0ọng đối với tư
minh nguyệt đối với cố hương
giaibai5s.com
* Về ý, diễn tả tư thế và tâm trạng của tác giả. Tư thế của Lý Bạch ở đây hoàn toàn trái ngược:
– khi ngẩng đầu nhìn trăng thì phấn khởi vui vẻ, thoải mái. – khi cúi đầu thì buồn rầu, tưởng nhớ đến quê hương.
Mối liên hệ chặt chẽ giữa vẻ đẹp thiên nhiên với tình yêu, cảm xúc của con người trước sự vật.
Ba câu thơ đầu gợi lên hình ảnh rất đẹp của thiên nhiên, nhưng chính câu thơ cuối mới là “câu thơ thần”, “điểm nút” của bài thơ.
Đây là câu thơ “khép”, là đỉnh cao của cảm xúc tác giả dồn nén lại. Hai câu thơ cuối là hai câu thơ tuyệt hay. 3. Dựa vào 4 động từ “nghi, cử, đê, tư” để chỉ ra sự thống nhất, liền
mạch của suy tư, cảm xúc của bài thơ. * Các động từ: nghi, đê và tư có vai trò gắn chặt ý tưởng trong bài thơ lại.
Lý Bạch đã dùng 3 câu thơ “ngũ ngôn tứ tuyệt” vừa ngắn gọn, vừa hàm súc, miêu tả đêm thanh tĩnh.
Từ miêu tả ngoại cảnh, Lý Bạch đi sâu vào miêu tả nội tâm. Nội tâm mà tác giả diễn tả trong câu thơ cuối là tâm trạng. Hai câu thơ tuy hai mà một. Tuy câu 3 và câu 4 có khác nhau, ngôn từ, ý tứ không tương đồng, nhưng nó đều bộc lộ hai trạng thái tâm trạng (Ngẩng đầu nhìn trăng sáng – Cúi đầu nhớ cố hương).
Da
II. LUYỆN TẬP
Hai câu dịch Tĩnh dạ tử: rất mộc mạc, sơ lược, không diễn tả hết cảm xúc của bài thơ. Ta thử dịch lại để luyện tập:
Đêm thu trăng sáng đầu giường Tưởng rằng mặt đất phủ sương lờ mờ
Ngẩng đầu ngắm ánh trăng thơ
Cúi đầu thổn thức bồi hồi nhớ quê. SO SÁNH
* Nếu bài Xa ngắm thác núi Lư là một bài thơ tả cảnh thiên nhiên hùng tráng, thì Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh là một bức tranh thiên nhiên thanh tĩnh.
* Thời gian trong bài Xa ngắm thác núi Lư là ban ngày, ánh sáng mặt trời chiếu rọi, còn thời gian trong bài Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh là ban đêm.
* Bài Xa ngắm thác núi Lư ca ngợi cảnh đẹp thác nước thì bài Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh là tình cảm suy tư trong đêm trăng sáng của Lý Bạch.
giaibai5s.com