TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1. Khi bọn tay sai xông vào nhà, chị Dậu ở trong tình thế rất thảm thương:

+ Chị mới vừa rón rén bưng bát cháo cho chồng và đang hồi hộp “chờ xem chồng chị có ăn ngon miệng không.

+ Anh Dậu vừa run rẩy bưng bát cháo chưa kịp húp thì hai tên tay sai đã “sầm sập tiến vào” trong tay đầy những roi song, tay thước và dây thừng.

Câu 2. Phân tích nhân vật cai lệ. Nhận xét về tính cách của nhân vật này và sự miêu tả của tác giả: 

– Cai lệ là một tên tay sai chuyên nghiệp rất thạo nghề làm tay sai: 

+ Là cai, cầm đầu đám lính lệ ở huyện đường (loại lính chuyên làm tay sai hầu hạ chốn quan nha chứ không phải lính chiến đấu).

+ Hắn là hạng người tiêu biểu của hạng tay sai, công cụ đắc lực của trật tự xã hội lúc bấy giờ.

– Cai lệ được phái về làng Đông Xá để giúp lí trưởng làng này đốc thuế:

+ Hắn rất mẫn cán, thường lăm lăm cầm roi song theo gã người nhà lí trưởng vào những nhà có người thiếu thuế để quát nạt, chửi bới, đánh trói.

+ Đánh trói là “nghề” của hắn, hắn làm có kĩ thuật, thành thạo.

+ Hắn là sản phẩm được đào tạo đúng quy cách của chế độ tàn bạo đó. Chế độ ấy rất cần những hạng người, những tư cách ấy.

   Hôm trước, ở đình làng, tên phó lí Đông Xá đã bảo hắn: “Sao ông không giã cho nó (chị Dậu) một mẻ. Ông lí tối mời ông về đây chỉ có thế”.

+ Trong kỳ sau thuế giống như một cuộc săn thú này, cai lệ là một con chó săn hung dữ, rất được việc! Dường như toàn bộ ý thức của hắn lúc này chỉ là ra tay trừng trị kẻ thiếu thuế.

   Vừa “sầm sập” xông vào nhà chị Dậu cùng người nhà lí trưởng, hắn đập rơi xuống đất, quát thét ra oai, rất hống hách và đểu cáng “thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sau! Mau! Anh Dậu vừa chết đi sống lại, hắn đâu thèm để ý. Mà nếu anh Dậu chết đêm qua thì chính hắn phải là người chịu trách nhiệm trước tiên, chứ không phải ai khác. Vì chính tay hắn hôm trước đã trói gô anh rất chặt, trước những lời van xin của chị Dậu mong hắn tha cho anh, hắn đáp lại bằng thái độ hết sức phũ phàng.

   Mở miệng, hắn chỉ thét, quát, hầm hè, tức là “ngôn ngữ của thú dữ chứ đâu phải tiếng nói của con người!

   Và hắn cũng cố không nghe người khác nói nên mới không cho lọt vào tại bất cứ một lời nào của chị Dậu, để cuối cùng, chị Dậu hoảng sợ quá, van xin hắn: “Cháu can ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, ông tha cho!” thì hắn đã đáp lại bằng thứ ngôn ngữ riêng của hắn, tàn ác và đểu giả:

“Tha này! Tha này? Vừa nói hắn vừa bịch luôn vào ngực chi Dâu mấy bịch rồi lại sấn đến để trói anh Dậu”.

– Trong cái đám đông tay sai của quan phủ, lí trưởng, cai lệ chỉ là một nhân vật “chạy cờ”, một gã tay sai mạt hạng, vô danh. Nhưng bộ mặt hung dữ, đểu cáng của hắn vẫn có một giá trị tiêu biểu riêng: hắn là một thứ “thiên lôi”, một cái búa sắt trong tay bọn thống trị, tức là tiêu biểu cho chức năng đàn áp của cái chế độ tàn bạo ăn thịt người. Hắn dữ tợn, gây tội ác không hề chùn tay nhưng tất cả đều nhân danh “nhà nước”, “phép nước”. Vì vậy, có thể nói, tên cai lệ không chút tình người đó chính là hiện tượng đầy đủ, “thật thà” nhất của cái trật tự tàn bạo dã man đương thời.

Câu 3. Phân tích diễn biến tâm lí chị Dậu trong đoạn trích. Theo em, sự thay đổi thái độ của chị Dậu được miêu tả chân thực, hợp lí. Nhận xét về tính cách của chị Dậu.

* Phân tích diễn biến tâm lí của chị Dậu:

– Khi hai tên tay sai “sầm sập tiến vào, nỗi nguy đã ập đến. Vấn đề đặt ra với chị Dậu khi đó là sự sống chết của chồng:

+ Anh Dậu ốm yếu đã quá khiếp đảm “lăn đùng ra đó, không nói được câu gì”.

+ Chị Dậu đã phải một mình ra đối phó với chúng để bảo vệ chồng. 

– Lúc này, vận mạng của anh Dậu là ở trong tay của chị. Tình thế thật là hiểm nghèo, nhưng chính trong tình huống hiểm nghèo ấy, hình ảnh chị Dậu đã nổi bật lên với những phẩm chất thật bất ngờ: 

+ Ban đầu, chị cố “thiết tha” van xin bọn chúng. Trong tình thế của chị lúc ấy, chị chỉ có cách van xin. Chúng có những hai tên rất hung hãn, tay lăm lăm “những roi song, tay thước và dây thừng”. toàn những thứ để đánh, trói người. Và điều quan trọng hơn, chúng là “người nhà nước”, nhân danh “phép nước” để trị những kẻ có tội. Mà anh Dậu chính là kẻ “có tội” hiển nhiên: đang thiếu thuế (dù chỉ là thiếu suất thuế của “chú Hợi” đã chết : từ năm ngoái). Vợ chồng chị, những người nông dân cùng khổ, xưa nay hầu như chỉ biết an phận, đâu cưỡng lại “phép nước” được.

+ Nhưng khi tên cai lệ đáp lại những lời van xin thống thiết lễ phép của chị Dậu bằng “trợn ngược hai mắt” quát, thét, bằng những quả bịch vào ngực chị Dậu và cứ chồm đến anh Dậu, thì chỉ đến lúc ấy, “hình như tức quá không thể chịu được, chị Dậu liều mạng cự lại”.

– Sự “liều mạng cự lại” của chị Dậu cũng có hai bước, mức độ khác nhau. Thoạt tiên chị “cự lại” bằng lí:

+ “Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ!”. Kì thực, chị Dậu đâu biết đến luật pháp cụ thể, chị chỉ nói lí lẽ tự nhiên, nguyên tắc đạo lí tối thiểu của con người. Tư thế của chị Dậu lúc này khác hẳn trước: không phải là một kẻ bề dưới cúi đầu van xin, mà là tư thế người ngang hàng, đanh thép cảnh cáo kẻ ác.

+ Nhưng khi cái tên cai lệ hung dữ như chó sói ấy đã quay lại “tát vào mặt chị một cái đánh bốp, rồi hắn cứ nhảy vào cạnh anh Dậu”, thì chị Dậu đã bật dậy với sức mạnh ghê gớm bất ngờ. Chị Dậu “nghiến hai hàm răng”. (biểu hiện của sự nổi giận cao độ, không nén nổi) và ném ra lời thách thức quyết liệt, dữ dội: “Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem!”. Không còn đấu lí nữa, chị quyết ra tay đấu lực với bọn ác ôn này

– Chị Dậu đã ra tay với sức mạnh của sự căm thù, phẫn nộ:

+ “Túm lấy cổ” tên cai lệ, “ấn dúi ra cửa” làm cho “hắn ngã chỏng quèo”.

* Nhận xét:

   Hành động của chị Dậu hiển nhiên là liều lĩnh, cô độc và tự phát, trước sau, chị vẫn chỉ là nạn nhân bất lực của hoàn cảnh, vì vậy lời anh Dậu khuyên can vợ là cái sợ “cố hữu” của anh.

   Những từ ngữ miêu tả và giọng văn pha chút hài hước của tác giả ở đây đã làm nổi bật sức mạnh ghê gớm của chị Dậu và hình ảnh bất lực thảm hại của tên cai lệ khi bị chị “ra đòn” bất ngờ.

   Chúng ta cũng đồng tình với thái độ của chị Dậu. Ta thấy ở chị là con người đáng thương và đáng kính nể (“Thà ngồi tù. Để cho chúng nó làm tình làm tội mãi thế, tôi không chịu được”.) .

Câu 4. Em hiểu về nhan đề Tức nước vỡ bờ đặt cho đoạn trích.

– Qui luật là “Có áp bức, có đấu tranh”. Hành động của chị Dậu xuất phát từ một quy luật: “Con giun xéo lắm cũng quằn”. Vì vậy, đặt nhan đề Tức nước vỡ bờ cho đoạn trích là thỏa đáng vì đoạn trích nêu những diễn biến phù hợp với cái cảnh Tức nước vỡ bờ.

   Mặc dù tự phát, song hành động của chị Dậu cho thấy sức mạnh tiềm tàng của người nông dân. Sức mạnh ấy bắt nguồn từ ý thức nhân phẩm, từ tình yêu thương. Đây là đoạn văn sảng khoái nhất trong hơn một trăm trang Tắt đèn.

Câu 5. Chứng minh nhận xét: “Cái đoạn chị Dậu đánh nhau với tên cai lệ là một đoạn tuyệt khéo”.

   Cái đoạn chị Dậu đánh nhau với tên cai lệ là một đoạn tuyệt khéo vì sự phát triển rất phù hợp với lôgíc và tính cách nhân vật.

   Tình thế đặt chị Dậu trước sự lựa chọn: hoặc là để yên cho chúng giày xéo hoặc đứng lên chống lại chúng. Chị đã vùng dậy một cách quyết liệt.

– Lúc đầu, làm sự nhịn nhục của kẻ dưới, chị cố “thiết tha” van xin. Van xin là cách duy nhất để mong hai tên tay sai tha cho anh Dậu.

– Trước sự đểu giả và tàn bạo của cai lệ, chị liều mạng cự lại vì “tức quá không thể chịu được”.

+ Không còn van xin (mà có van xin cũng vô ích), chị đấu lí:

“Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ”. Cách xưng hô cho thấy chị không còn “nằm yên” trong tư cách kẻ dưới mà trở thành ngang hàng.

+ Mày trói chồng bà đi, bà cho mày xem. Chị Dậu đã chuyển sang một tư thế khác: bà – mày. Đó là tư thế của kẻ bề trên. Sự căm giận, khinh bỉ kẻ thù đã lên tới tột độ. Trong màn đấu lực, chị đã thắng. 

+ Vì vậy nhà phê bình Vũ Ngọc Phan mới nhận xét cái đoạn chị Dậu đánh nhau với tên cai lệ là một đoạn tuyệt khéo. 

Câu 6. Nhà văn Nguyễn Tuân cho rằng với tác phẩm Tắt đèn, Ngô Tất Tố đã “xui người nông dân nổi loạn”. Làm rõ ý kiến trên.

– Tắt đèn đã làm toát ra một chân lí: quần chúng nghèo khổ bị áp bức chỉ có một con đường sống là vùng dậy đấu tranh để tự cứu, không có con đường nào khác. Như vậy chẳng phải là “xui người nông dân nổi loạn” hay sao? Đó cũng chính là “dư vị chính trị” của Tắt đèn.

   Có thể nói tiểu thuyết Tắt đèn hầm hập không khí oi bức trước cơn bão, chính là sự thể hiện nghệ thuật sinh động các quy luật của hiện thực nông thôn đương thời. Nguyễn Tuân không thái quá khi nói rằng: tác giả Tắt đèn đã “xui người nông dân nổi loạn”.

Nguồn website giaibai5s.com