I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
1. Tác giả
a. Cuộc đời
– Pôn Ê-luy-a (1895 – 1952), tên thật là Pôn Granh-đen, ông sinh ra tại khu phố Xanh Đê-ni của Thủ đô Pa-ri. Ông là nhà thơ lớn của nước Pháp cuối thế kỉ XX. – – Từng tham gia trào lưu siêu thực. Trong chiến tranh thế giới lần thứ 2, ông thoát li chủ nghĩa siêu thực, cùng nhân dân Pháp kháng chiến chống chủ nghĩa phát xít.
b. Sự nghiệp sáng tác
– Cuộc đời sáng tác của Pôn Ê-luy-a bắt đầu ngay từ những năm 1913 – 1914 khi ông cho in hai tập thơ Những bài thơ đầu tiên và Đối thoại vô ích.
– Các sáng tác chính: Những bài thơ đầu tiên (1913 – 1914), Đối thoại vô ích (1913 – 1914), Chiến thắng ở Guernica (1937), Danh dự các nhà thơ, Thơ ca và chân lí (1924), Đô thành đau khổ (1926), Nguồn sống trực cảm (1932), Hoa hồng chung (1934), Đôi mắt phong phú (1936), Tự do (1937), Vũ khí của sự đau đớn (1944), Tạp chí Vĩnh cửa, Đáng sống (1944), Điểm hẹn chống Đức (1944), Chim phượng hoàng (1951), Ngây ngất (1947),…
c. Phong cách thơ
– Các sáng tác của ông mang nội dung chống chiến tranh đế quốc và giàu tính nhân đạo. Với hơn 60 tác phẩm thơ, ông đã tạo ra một hình thức thơ mới mẻ, giàu chất trí tuệ, tràn đầy khát vọng nhân văn.
– Thơ ông không chú trọng xây dựng các hình ảnh như thơ truyền thống mà hàm chứa suy luận trữ tình, triết lí và ít nhiều vẫn còn dấu ấn của chủ nghĩa siêu thực.
=> Thơ ông mang đậm chất trữ tình chính trị và hơi thở thời đại.
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh ra đời bài thơ
Bài thơ ra đời năm 1941, trong thời kì nước Pháp bị quân đội phát xít Đức xâm lược và được coi là thánh ca của thơ kháng chiến Pháp.
– Là một trong ba bài thơ của Pôn Ê-luy-a về tự do. Trong thời gian này, ông tham gia rất nhiều hoạt động chống phát xít Đức, đòi tự do cho nước Pháp.
b. Xuất xứ
Bài thơ Tự do được in trong tập Thơ ca và chân li, là một kiệt tác của thơ kháng chiến chống Pháp.
2. Trào lưu siêu thực (chủ nghĩa siêu thực)
a, Lịch sử
– Là trào lưu văn nghệ xuất hiện vào khoảng sau chiến tranh thế giới thứ nhất ở Pháp do André Breton và P. Soupault đề xướng với sự tham gia của L. A-ra-gông và Pôn E-luy-a,
– Được nhà thơ người Pháp André Breton viết tuyên ngôn vào năm 1924.
b. Đặc điểm
– Chống lại sự sùng bái các trào lưu văn học hiện thực và lãng mạn thế kỉ XIX.
– Đưa ra một phương pháp sáng tác mà họ gọi là “lối viết tự động”, tức là ghi lại những ảo giác tự phát theo “trạng thái của những người bị thôi miên”…
– Chủ trương “giải phóng” thơ khỏi những qui cách, lề lối gò bó trước đó mà họ cho là khuôn sáo, hàn lâm, chủ trương dùng những từ ngữ kiểu cách, kì lạ, âm luật và cú pháp thất thường.
II. HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM
1. Chủ đề và cách liệt kê hình ảnh trong bài thơ.
– Chủ đề bài thơ: Tập trung ở hai chữ “tự do”, Tự do ở đây không chỉ là tự do ở mỗi cá nhân con người, mà được hiểu ở cấp độ cao hơn là tự do của đất nước, dân tộc. Khi đất nước có tự do thì con người trong đất nước mới có tự do thật sự. Đây là tự do chân chính mang phẩm chất nhân văn chứ không phải là thứ tự do chém giết của các thế lực thống trị và tàn bạo.
– Cách liệt kế hình ảnh trong thơ.
Các hình ảnh trong thơ không theo một trật tự lôgíc nào. Điều này cho thấy tính chất ngẫu hứng của bài thơ – một trong những đặc điểm của mĩ học siêu thực.
2.
– Lặp kết cấu ngữ pháp: cuối mỗi đoạn có câu kết “Tôi viết tên em” => Tạo âm vang cộng hưởng, mang tính nhạc điệu cho bài thơ.
– Cách lặp từ ngữ theo kiểu xoáy tròn: Trên…trên... => Tạo nhạc điệu bài thơ, gây . ấn tượng về sự lan tỏa triền miên không dứt của khát vọng tự do.
– Sử dụng đại từ “em” trong bài để gọi “tự do” => Xưng hô thân mật, tình cảm thiết tha máu thịt, khát vọng vươn tới tự do.
3. Ý nghĩa của những từ “trên” được sử dụng nhiều lần trong bài thơ.
a. Từ “trên” chỉ không gian.
– Từ “trên” đi kèm với những địa điểm cụ thể (trang vở, bàn học, cây xanh, đất cát, trang sách…).
– Từ “trên” đi kèm với những địa điểm khác thường (hình ảnh rực vàng son, gươm đao, mũ áo các quan…).
Từ “trên” đi kèm với những địa điểm trừu tượng, mơ hồ (thời thơ ấu âm vang, điều huyền diệu đến đêm, những mảnh trời trong xanh, hạt mưa rào nhạt thếch…).
⇒Cảm xúc bức bách, khao khát khôn cùng đối với tự do.
b. Từ “trên” chí thời gian.
– Khi đang học bài trên trang vở, bàn học).
– Khi đang đi chơi (trên cát, tuyết).
– Khi đang ở tuổi ấu thơ (trên thời thơ ấu âm vang).
– Khi thức cũng như ngủ (trên điều huyền diệu êm êm).
– Khi quan sát sự vật (trên những mảnh trời trong xanh, ao mặt trời, hồ vầng trăng).
– Khi ở vùng núi non hiểm trở (trên vùng núi non điên dại).
– Khi theo chân một con tàu lênh đênh trên sóng cả (trên đại dương trên tàu thuyền).
– Khi gặp hiểm nguy (trên hiểm nguy đã tan biến).
– Khi thoát nạn mà chẳng còn hi vọng (trên hi vọng chẳng vấn vương).
⇒Nhấn mạnh tình cảm thiết tha hướng tới tự do.
4. Đại từ nhân xưng “tôi” và động từ “viết và tính chất thánh ca của bài thơ.
a. Đại từ nhân xưng “tôi”.
– Là cái tôi ứng với nhiều chủ thể. “Tôi” là từng độc giả, tuổi tác khác nhau, đang làm những công việc khác nhau, ở những nơi chốn khác nhau khi đọc bài thơ.
– Cái “tôi” như phân tích trên là bất cứ người nào, nhưng vẫn cứ là một cá nhân riêng biệt. Pôn Ê-luy-a xưng “tôi”, nhưng ở mỗi ý thơ, cái tôi ấy nhập vào người khác.
b. Động từ “viết”.
– Được lặp lại ở tất cả các khổ thơ, trừ khổ cuối.
– Không nên hiểu viết theo nghĩa đen. Mỗi người viết” (hành động) theo cách của mình, tùy theo người đó là trẻ em, người lớn, công nhân, nông dân hay binh lính.
=> Đại từ nhân xưng “tôi” và động từ “viết” hiểu như thế phù hợp với biện pháp nghệ thuật được sử dụng phổ biến trong bài thơ, lí giải sức rung động mạnh mẽ của bài thơ khi đến tay người đọc trong hoàn cảnh đặc biệt mà nó ra đời.
c. Tính chất thánh ca của bài thơ.
– Bài thơ có sự lặp đi lặp lại 20 lần cậu kết thúc của 20 khổ thơ là “Tôi viết tên em” khiến người đọc liên tưởng đến thánh ca, lời nguyện cầu (luôn mở đầu và kết thúc bằng “Amen”).
– “Tôi viết tên em” trở thành niềm tin vững chắc trong hoàn cảnh nô lệ. Thể hiện lời thề quyết tâm hướng tới tự do, bảo vệ tự do.
=> Dễ dàng đi vào lòng độc giả, được mọi người chấp nhận.
Nguồn website giaibai5s.com