BÀI LÀM 

Lê Minh Khuê là nhà văn thành công trong nhiều truyện ngắn. Chị tham gia viết văn từ năm 1970 và có nhiều sáng tác về cuộc sống, chiến đấu của thanh niên xung phong và bộ đội. Trong đó, tác phẩm gây được nhiều xúc động trong lòng người đọc nhất có lẽ là “Những ngôi sao xa xôi”. Tác phẩm là vẻ đẹp tâm hồn của tuổi trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, vừa có những nét chung đáng quý, vừa mang những nét riêng của “Những ngôi sao xa xôi”.

Truyện viết về cuộc sống và chiến đấu vô cùng gian khổ của những nữ thanh niên xung phong trên tuyến lửa Trường Sơn trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước vĩ đại của dân tộc. Mặc dù cốt truyện đơn giản nhưng truyện vẫn thành công về nhiều mặt, đặc biệt là miêu tả tâm lí và ngôn ngữ nhân vật.

“Những ngôi sao xa xôi” nổi bật lên ba gương mặt nữ thanh niên xung phong trong tổ trinh sát mặt đường. Họ có những nét tính cách chung, đồng thời mỗi người lại có những tính cách riêng. Hoàn cảnh sống và chiến đấu ở nơi tuyến lửa đã gắn kết họ thành một khối. Họ sống “ở trong một cái hang dưới chân cao điểm. Con đường qua trước hang, kéo lên đồi, đi đến đâu đó, xa! Đường bị đánh lở loét, màu đất đỏ, trắng lẫn lộn. Hai bên đường không có lá xanh. Chỉ có những thân cây bị tước khô cháy. Những cây nhiều rễ nằm lăn lóc”… Qua những lời miêu tả ấy cho chúng ta thấy được hoàn cảnh sống đặc biệt khó khăn, đó là vùng gian khó, nguy hiểm nhất trên chiến tuyến, những tử thần luôn ngày đêm rình rập.

Công việc trinh sát, phá bom lại càng nguy hiểm. Họ phải chạy trên vùng cao điểm giữa ban ngày, phơi mình ra giữa vùng trọng điểm đánh phá của máy bay địch để đo và ước lượng khối đất lấp hố bom, đếm những quả bom chưa nổ và phá bom. Đó là công việc đòi hỏi sự mạo hiểm, luôn căng thẳng, đòi hỏi sự bình tĩnh và dũng cảm.

Cả ba cô gái, cô nào cũng đáng mến, đáng kính phục. Họ là những cô gái xung phong thời chống Mĩ, có lí tưởng, phải xa gia đình, xa mái trường mến yêu để đi tới hố bom lửa đạn. Họ là những cô gái trẻ yêu đời, dễ rung cảm, lắm ước mơ, rất dễ vui mà cũng rất dễ trầm tư. Họ rất thích cái đẹp và thích làm đẹp cho cuộc sống. 

Qua thực tế chiến đấu, cả ba cô đều có tinh thần trách nhiệm cao đối với nhiệm vụ được giao, dũng cảm không sợ hi sinh, luôn luôn có tinh thần đồng đội. Có lệnh là lên đường, bất kể trong tình huống nào, nguy hiểm không từ, luôn phải đối mặt với máy bay và bom đạn của kẻ thù. Mỗi khi phát hiện được những quả bom, họ phân công nhau phá bằng hết: “Tôi, một quả bom trên đồi. Nho, hai quả dưới lòng đường. Chị Thao, một quả dưới chân cái hầm ba-ri-e cũ?

Cuộc sống và chiến đấu ở chiến trường thật gian khổ và nguy hiểm và luôn căng thẳng nhưng họ vẫn bình tĩnh, chủ động, luôn lạc quan, yêu đời. Phương Định cho biết: “tôi có nghĩ đến cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể.

Trong đoạn văn tả cảnh phá bom trên cao điểm, Lê Minh Khuê đã sử dụng bút pháp hiện thực để tái hiện lại cảnh phá bom vô cùng nguy hiểm: “Tôi dùng xẻng nhỏ đào đất dưới quả bom. Đất rắn. Những hòn sỏi theo tay tôi bay ra hai bên… Chị Thao thổi còi. Như thế là đã hai mươi phút qua. Tôi cẩn thận bỏ gói thuốc mìn xuống cái lỗ đã đào, châm ngòi. Dây mìn dài, cong, mềm. Tôi khỏa đất rồi chạy lại chỗ ẩn nấp của mình. Hồi còi thứ hai của chị Thao. Tôi nép người vào bức tường đất, nhìn đồng hồ. Không có gió. Tim tôi cũng đập không rõ..” Tác giả đã dựng nên một tượng đài về khí phách anh hùng lẫm liệt của tổ trinh sát mặt đường từ những con người bằng xương, bằng thịt. Chị Thao, Nho, Định như những ngôi sao xa xôi sáng ngời lên những sắc xanh trong khói lửa đạn bom.

Họ đều là những cô gái trẻ với cuộc sống nội tâm phong phú đáng yêu: nhiều ước mơ, dễ vui, dễ buồn, hay mơ mộng. Họ thích làm đẹp cho cuộc sống của mình ngay cả trong chiến trường ác liệt. Nho thích trêu đùa, chị Thao chăm chép bài hát, Định thích ngắm mình trong gương, ngồi bó gối mơ mộng và hát,… Cả ba đều chưa có người yêu, đều sống hồn nhiên, tươi trẻ. Không lúc nào họ không nhớ về Hà Nội. Một trận mưa đá bất ngờ trở thành nỗi nhớ: “mà tôi nhớ một cái gì đấy, hình như mẹ tôi, cái cửa sổ, hoặc những ngôi sao to trên bầu trời thành phố”. Nỗi nhớ ấy chính là sự nối dài quá khứ, hiện tại và khát vọng mai sau. 

Những kỉ niệm sống dậy như những khoảng sáng trong tâm hồn trong trẻo, ngây thơ, dịu dàng. Những cảm xúc hồn nhiên như nguồn sống, điểm tựa giúp họ thêm vững vàng, sức mạnh vượt qua khó khăn tưởng chừng như không thể vượt qua nổi.

Những cô gái ấy mang trong mình những tính cách tưởng như không thể cùng tồn tại: vô cùng gan dạ, dũng cảm trong chiến đấu mà vẫn hồn nhiên, vô tư trong cuộc sống. Những người như họ thật đáng trân trọng biết bao.

Nhưng mỗi người lại có cách thể hiện những nét chung đó theo cách riêng của mình. Chị Thao – tổ trưởng, ít nhiều có từng trải hơn, mơ ước và dự tính về tương lai có vẻ thiết thực hơn, nhưng cũng không thiếu những khát khao và rung động của tuổi trẻ: “áo lót của chị cái nào cũng thêu chỉ màu. Chị lại hay tỉa đôi lông mày của mình, tỉa nhỏ như cái tăm”. Nhưng trong công việc ai cũng gờm chị về tính cương quyết, táo bạo. Đặc biệt là sự “bình tĩnh đến phát bực”: máy bay địch đến nhưng chị vẫn “móc bánh quy trong túi, thong thả nhai”. Có ai ngờ con người dày dạn trước sự sống và cái chết hằng ngày lại sợ máu và vắt: “thấy máu, thấy vắt là chị nhắm mắt lại, mặt tái mét”. Và không ai có thể quên được chị hát: nhạc sai bét, cái giọng thì chua, chị chăm chép bài hát dù chẳng thuộc nhạc, chị không hát trôi chảy được bài nào nhưng lại có ba quyển sổ dày chép bài hát.

Nho là một cô gái trẻ, xinh xắn “trông nó nhẹ, mát mẻ như một que kem trắng cái cổ tròn và những chiếc cúc áo nhỏ nhắn” rất dễ thương khiến Phương Định muốn “bế nó lên tay”. Nho rất thích tắm suối ngay cả khúc suối đó đang chứa bom nổ chậm và rất hồn nhiên – cái hồn nhiên của trẻ thơ: “vừa tắm ở dưới suối lên, cứ quần áo ướt, Nho ngồi, đòi ăn kẹo”. Hồn nhiên là thế nhưng cô lại bình thản vô cùng khi bị thương: “Không chết đâu. Đơn vị đang làm đường kia mà. Việc gì phải khiến cho nhiều người lo lắng” Ngay cả lúc đau đớn nhưng gặp mưa đá, Nho vẫn nhổm dậy, môi hé mở, xòe tay xin mấy viên đá mưa: “nào, mày cho tao mấy viên nữa”. Đặc biệt, khi máy bay giặc đến thì chiến đấu rất dũng cảm, hành động thật nhanh gọn: “Nho cuộn tròn cái gối, cất nhanh vào túi”. Và trong một lần phá bom, cô đã bị sập hầm, đất phủ kín lên người. Có lẽ với những người con gái ấy, sự sống luôn cao hơn cái chết.

Phương Định là cô gái để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Là người con gái rất nhạy cảm, hồn nhiên và thích mơ mộng.; cô thường sống với những kỉ niệm nơi thành phố quê hương mình. Cô có thời học sinh rất hồn nhiên, sống vô tư bên mẹ, cô có một căn phòng nhỏ gác hai ở một ngõ phố yên tĩnh và thanh bình ở Hà Nội. Và giờ đây, trong những ngày căng thẳng ở chiến trường, cuộc sống đó đã trở thành kỉ niệm của cô. Những kỉ niệm đó vừa thể hiện khát khao cuộc sống nơi quê hương, vừa là liều thuốc tinh thần động viên Phương Định nơi tuyến lửa khốc liệt. Sống nơi chiến trường đã ba năm, luôn kề bên cái chết nhưng cô vẫn thể hiện sự hồn nhiên và mơ mộng. Cô yêu mến những người trong tổ của mình. Cô luôn quý trọng và cảm phục các anh bộ đội. Cô luôn quan tâm đến hình thức của mình. Tâm hồn nhạy cảm của Phương Định còn được thể hiện ở chỗ chỉ một cơn mưa đá vụt qua là những kỉ niệm về thành phố, quê hương, gia đình, tuổi thơ lại được thức dậy trong cô.

Có thể nói, đây là những nét riêng của các cô gái trẻ Hà Nội vào chiến trường tham gia đánh giặc, tuy gian khổ nhưng vẫn giữ được cái phong cách riêng của người Hà Nội, rất chân tình và đáng yêu. Những nét riêng đó đã làm cho các nhân vật đáng yêu hơn. Trái tim đỏ rực của họ là “Những ngôi sao xa xôi” mãi mãi lung linh, tỏa sáng.

Lê Minh Khuê đã làm sống lại cuộc sống và chiến đấu của những cô gái thanh niên xung phong ở một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn trong giai đoạn chiến tranh chống Mỹ cứu nước. Những hình ảnh cao đẹp của các cô thanh niên xung phong trong truyện tiêu biểu cho dân tộc Việt Nam đặc biệt là thế hệ trẻ trong những năm tháng hào hùng của Tổ quốc. Truyện thể hiện sự thành công về cách kể chuyện, và đặc biệt là nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật.