A. TÓM TẮT LÝ THUYẾT 1. Bóng tối – bóng nửa tối: – Bóng tối nằm ở phía sau vật cản, không nhận được ánh sáng từ nguồn sáng truyền tới. – Bóng nửa tối nằm ở phía sau vật cản, nhận được ánh sáng từ một phần của nguồn sáng truyền tới. 2. Nhật thực – Nguyệt thực: – Nhật thực toàn phần (hay một phần) quan sát được ở chỗ có bóng tối (hay bóng nửa tối) của mặt trăng trên trái đất. – Nguyệt thực xảy ra khi mặt trăng bị trái đất che khuất không được mặt trời chiếu sáng.

B. TRẢ LỜI CÁC CÂU HỎI TRONG SÁCH GIÁO KHOA

C1. Hãy chỉ ra trên màn chắn vùng sáng, vùng tối. Giải thích vì sao các vùng đó lại tối hoặc sáng ?

Giải

Phần màu đen hoàn toàn không nhận được ánh sáng từ nguồn sáng truyền tới vì ánh sáng truyền theo đường thẳng bị vật chắn lại.

Nhận xét: Trên màn chắn đặt ở phía sau vật cản có một vùng không nhận được ánh sáng từ (nguồn) tới gọi là bóng tối.

C2. Hãy chỉ ra trên màn chắn vùng nào là bóng tối, vùng nào được chiếu sáng đầy đủ. Nhận xét độ sáng của vùng còn lại so với hai vùng trên và giải thích vì sao có sự khác nhau đó ?

Giải

Trên màn chắn ở sau vật cản vùng một là bóng tối, vùng ba được chiếu sáng đầy đủ, vùng hai chỉ nhận được ánh sáng từ một phần của nguồn sáng nên không sáng bằng vùng ba.

Nhận xét: Trên màn chắn ở sau vật cản có vùng chỉ nhận được ánh sáng từ (một phần của nguồn sáng) tới gọi là bóng nửa tối.

C3. Giải thích vì sao đứng ở nơi có nhật thực toàn phần ta lại không nhìn thấy Mặt Trời và thấy trời tối lại ?

Giải

Nơi có nhật thực toàn phần nằm trong vùng bóng tối của mặt trăng, bị mặt trăng che khuất không cho ánh sáng mặt trời chiếu đến. Vì thế, đứng ở đó, ta không nhìn thấy mặt trời và trời tối lại.

C4. Hãy chỉ ra, trên hình 3.4. SGK Mặt Trăng ở vị trí nào thì người đứng ở điểm A trên Trái Đất thấy trắng sáng, thấy có nguyệt thực?

Giải

Vị trí 1: có nguyệt thực

Vị trí 2 và 3: trắng sáng.

C5. Làm lại thí nghiệm ở hình 3.2.SGK. Di chuyển miếng bìa từ từ lại gần màn chắn. Quan sát bóng tối và bóng nửa tối trên màn, xem chúng thay đổi như thế nào?

 

Giải

Khi miếng bìa lại gần màn chắn hơn thì bóng tối và bóng nửa tối đều thu hẹp hơn. Khi miếng bìa gần sát màn chắn thì hầu như không còn | bóng nửa tối nữa, chỉ còn bóng tối rõ nét.

C6. Ban đêm, dùng một quyển vở che kín bóng đèn dây tóc đang sáng, trên bàn sẽ tối, có khi không thể đọc sách được. Nhưng nếu dùng quyển vở che đèn ống thì ta vẫn đọc sách được. Giải thích vì sao lại có sự khác nhau đó?

Giải

Khi dùng quyển vở che kín bóng đèn dây tóc đang sáng, bàn nằm trong vùng bóng tối sau cuốn vở, không được ánh sáng từ đèn truyền tới nên ta không thể đọc sách được.

– Dùng quyển vở không che kín được đèn ống, bàn nằm trong vùng bóng nửa tối sau quyển vở, nhận được một phần ánh sáng của đèn truyền tới nên vẫn đọc được sách.

B. BÀI TẬP VẬN DỤNG

1. Thế nào là vùng bóng tối?

A. Là vùng không nhận được ánh sáng từ nguồn sáng truyền tới.

B. Là vùng chỉ nhận được một phần ánh sáng từ nguồn sáng truyền tới.

C. Là vùng nhận toàn bộ ánh sáng truyền tới.

D. Là vùng không tự phát ra ánh sáng.

Giải

Chọn A là vùng không nhận được ánh sáng từ nguồn sáng truyền tới.

2. Thế nào là bóng nửa tối?

A. Là vùng không được ánh sáng từ nguồn truyền tới.

B. Là vùng nằm ở phía sau vật cản, chỉ nhận được ánh sáng từ một phần của nguồn sáng truyền tới.

C. Là vùng chỉ nhận được ánh sáng phát ra từ nguồn sáng yếu.

D. Cả A, B, C đều đúng.

Giải

Chọn B là vùng nằm ở phía sau vật cản, chỉ nhận được ánh sáng từ một phần của nguồn sáng truyền tới.

3. Chọn câu trả lời sai? Vật cản sáng (vật chắn sáng) là vật:

A. Không cho ánh sáng truyền qua.

B. Cản đường truyền đi của ánh sáng.

C. Đặt trước mắt người quan sát.

D. Cho ánh sáng truyền qua.

Giải

Chọn D. Cho ánh sáng truyền qua.

4. Bóng tối là …

A. chỗ không có ánh sáng chiếu tới.

B. một phần trên màn chắn không nhận được ánh sáng từ nguồn sáng truyền tới.

C. vùng tối sau vật cản.

D. phần có màu đen trên màn.

Giải

Chọn B.

5. Cho hai nguồn sáng A và B.

Hãy vẽ các vùng tối xuất hiện trên màn

 

Giải

6. Chọn câu trả lời sai?

Địa phương x (một địa phương nào đó) có nhật thực toàn phần khi:

A. Địa phương đó hoàn toàn không nhìn thấy mặt trời.

B. Địa phương đó bị mặt trăng cản hoàn toàn ánh sáng từ mặt trời truyền tới.

C. Địa phương đó nằm trong vùng bóng tối của mặt trăng và ở đó hoàn toàn không nhìn thấy mặt trời.

D. ở địa phương đó hoàn toàn không nhìn thấy mặt trăng.

Giải

Chọn D. Ở địa phương đó hoàn toàn không nhìn thấy mặt trăng.

7. Chọn câu trả lời sai?

Địa phương Y có thật thực một phần khi:

A. Địa phương đó nằm trong vùng bóng nửa tội của mặt trăng. Ở đó người ta chỉ nhìn thấy một phần mặt trời.

B. Ở địa phương đó thì chỉ thấy một phần mặt trăng.

C. Địa phương đó chỉ thấy một phần mặt trời.

D. Địa phương đó bị mặt trăng chắn một phần ánh sáng từ mặt trời truyền tới.

Giải

Chọn B. Ở địa phương đó thì chỉ thấy một phần mặt trăng.

8. Một địa phương z nào đó có nguyệt thực khi:

A. Mặt trăng nằm trong vùng bóng đen trái đất, nó không được mặt trời chiếu sáng.

B. Địa phương đó đang là ban đêm và không nhìn thấy mặt trăng.

C. Địa phương đó đang là ban đêm và mặt trăng đang trong vùng bóng tối của trái đất. Khi đó mặt trăng và cả địa phương ấy đều không được chiếu sáng.

D. Trái đất che kín mặt trăng.

Giải

Chọn C.

9. Hiện tượng nguyệt thực thường xảy ra vào những ngày nào trong tháng?

A. Những ngày đầu tháng âm lịch.

B. Những ngày cuối tháng âm lịch.

C. Ngày trăng tròn.

D. Bất kỳ ngày nào trong tháng.

Giải

Chọn C. Vì nguyệt thực thường xảy ra vào ngày rằm âm lịch.

10. Vì sao nguyệt thực thường xảy ra vào ngày rằm và thời gian xảy ra nguyệt thực thường dài hơn nhật thực?

Giải

Nguyệt thực thường xảy ra khi mặt trời, trái đất, mặt trăng gần như thẳng hàng và trái đất nằm giữa. Khi đó, phía được chiếu sáng của mặt trăng quay hoàn toàn về trái đất nên ở trái đất thấy trăng tròn, đó là những ngày rằm. Kích thước trái đất lớn hơn mặt trăng rất nhiều nên vùng bóng tối do trái đất tạo ra khi có nguyệt thực rộng hơn. Do đó hiện tượng nguyệt thực kéo dài hơn.

Nguồn website giaibai5s.com