A. TÓM TẮT LÝ THUYẾT 1. Tác dụng nhiệt: – Dòng điện đi qua mọi vật dẫn thông thường, đều làm cho vật dẫn nóng lên. Nếu vật dẫn nóng lên tới nhiệt độ cao thì nó phát sáng. 2. Tác dụng phát sáng: – Dòng điện có thể làm sáng bóng đèn bút thử điện và đèn điốt phát quang mặc dù các đèn này chưa nóng tới nhiệt độ cao.

B. TRẢ LỜI CÁC CÂU HỎI TRONG SÁCH GIÁO KHOA

C1. Hãy kể tên một số dụng cụ, thiết bị thường dùng được đốt nóng khi có dòng điện chạy qua.

Giải

Dụng cụ đốt nóng bằng điện: bóng đèn dây tóc, bếp điện, nồi cơm điện, bàn là (bàn ủi), lò nướng, lò sưởi điện, máy sấy tóc, mỏ hàn điện, âm điện, chăn điện, máy dán hay ép plastic (chất dẻo).

C2. Hãy lắp mạch điện như sơ đồ hình 22.1 SGK và tìm hiểu các nội dung sau đây:

a. Khi đèn sáng, bóng đèn có nóng lên không ? Bằng cách nào để xác nhận điều đó ?

b. Bộ phận nào của đèn bị đốt nóng mạnh và phát sáng khi có dòng điện chạy qua ?

c. Khi đèn sáng bình thường, bộ phận đó của đèn có nhiệt độ khoảng 2500’C.

Bảng bên cho biết nhiệt độ nóng chảy của một số chất, hãy giải thích vì sao đây tóc của bóng đèn thường được làm bằng vonfram ?

Giải

a. Bóng đèn nóng lên, có thể xác nhận qua cảm giác bằng tay hoặc sử dụng nhiệt kế.

b. Dây tóc của bóng đèn bị đốt nóng mạnh và phát sáng.

c. Bộ phận đó của bóng đèn (dây tóc) thường làm bằng vonfram để không bị nóng chảy, nhiệt độ nóng chảy của vonfram là 3370°C.

C3. Quan sát thí nghiệm của giáo viên được bố trí như hình 22.2 SGK và hãy cho biết :

a. Có hiện tượng gì xảy ra với các mảnh giấy khi giáo viên đóng công tắc ?

b. Từ quan sát trên, hãy cho biết dòng điện đã gây ra tác dụng gì với dây sắt AB.

 

Giải

a. Các mảnh giấy bị cháy đứt và rơi xuống.

b. Dòng điện làm dây sắt AB nóng lên nên các mảnh giấy bị cháy đứt. Kết luận: Khi có dòng điện chạy qua, các vật dẫn bị nóng lên). Dòng điện chạy qua dây tóc bóng đèn nóng tới (nhiệt độ) cao và phát sáng).

C4. Nếu trong mạch điện với dây dẫn bằng đồng có nối xem một đoạn dây chì (gọi là cầu chì) thì trong một số trường hợp do tác dụng nhiệt của dòng điện, dây dẫn có thể nóng lên trên 327°C.Hỏi khi đó có hiện tượng gì xảy ra với đoạn dây chì và với mạch điện ?

Giải

Khi đó cầu chì nóng lên tới nhiệt độ nóng chảy và bị đứt, mạch điện bị hở (bị ngắt mạch) tránh hư hại và tổn thất có thể xảy ra.

C5. Trong bóng đèn bút thử điện (hình 22.3 SGK) có chứa một chất khí (khí nêôn). Hãy quan sát bóng đèn này và nêu nhận xét về hai đầu dây bên trong của nó.

Giải

Hai đầu dây trong bóng đèn của bút thử điện tách rời nhau.

C6. Hãy quan sát bóng đèn bút thử điện khi nó phát sáng và trả lời câu hỏi sau đây : Đèn sáng do hai đầu dây đèn nóng sáng hay do vùng chất khí ở giữa hai đầu dây này phát sáng ?

Giải 

Đèn của bút thử điện sáng do chất khí ở giữa hai đầu dây bên trong đèn phát sáng.

Kết luận: Dòng điện chạy qua chất khí trong bóng đèn của bút thử điện làm chất khí này (phát sáng).

C7. Đảo ngược hai đầu dây đèn, nhận xét xem khi đèn sáng lên thì dòng điện đi vào bản cực nào của đèn.

Giải

Đèn điốt phát quang sáng khi bản kim loại nhỏ hơn bên trong đèn, được nối với cực dương của pin và bản kim loại to hơn được nối với cực âm. Kết luận: Đèn điốt phát quang chỉ cho dòng điện đi qua theo (1 chiều) nhất định và khi đó đèn sáng.

C8. Dòng điện không gây ra tác dụng nhiệt trong các dụng cụ nào dưới đây khi chúng hoạt động bình thường ?

A. Bóng đèn bút thử điện;

B. Đèn điốt phát quang;

C. Quạt điện;

D. Đồng hồ dùng pin;

E. Không có trường hợp nào.

Giải

Chọn E. Không có trường hợp nào.

C9. Cho mạch điện có sơ đồ như hình 22.5 SGK , nguồn điện là một chiếc pin với các cực (+) và cực (-) chưa biết. Hãy nêu cách làm khi sử dụng đèn điốt phát quang để xác định xem A hay B là cực (+) của pin này và chiều dòng điện chạy trong mạch.

 

Giải

Nối bản kim loại nhỏ của đèn LED với cực A của nguồn điện và đóng công tắc k. Nếu đèn LED sáng thì cực A là cực dương của nguồn điện. Nếu đèn LED không sáng thì A là cực âm, B là cực dương của nguồn điện… Suy luận tương tự nếu nối bản kim loại nhỏ của đèn LED với cực B của nguồn điện

C. BÀI TẬP VẬN DỤNG

1. Trong các trường hợp sau, trường hợp nào tác dụng nhiệt là vô ích:

A. Bếp điện;

B. Âm điện;

C. Bàn là;

D. Bóng đèn điện nóng lên khi có dòng điện chạy qua.

Giải

Chọn D. Vì tác dụng nhiệt khi dòng điện qua đèn làm cho đèn nóng lên là vô ích.

2. Vì sao người ta thường lắp dây chì vào những bộ phận tự ngắt của mạch điện (cầu chì)?

A. Vì giá thành rẻ.

B. Vì dây chì mềm, dễ uốn.

C. Vì chỉ có nhiệt độ nóng chảy thấp.

D. Cả ba lý do trên.

Giải

Chọn C. Vì chỉ có nhiệt độ nóng chảy thấp (327°C) nên thường được lắp trong những bộ phận tự ngắt của mạch để bảo đảm an toàn cho mạch điện.

3. Đèn neon (đèn ống) hoạt động dựa trên nguyên lý nào?

A. Dòng điện làm dây tóc nóng lên và phát sáng.

B. Dòng điện làm vỏ bóng nóng lên và phát sáng.

C. Dòng điện làm chất khí trong đèn phát sáng.

D. Cả A, B, C đều đúng.

Giải

Chọn C. Dòng điện chạy qua đèn ống gây ra tác dụng phát sáng. Khi dòng điện chạy qua đèn, chất khí bên trong đèn dẫn điện, kích thích lớp hóa chất phủ bên trong ống thủy tinh phát sáng.

4. Kể 5 dụng cụ hoạt động dựa vào tác dụng nhiệt của dòng điện?

Giải

Năm dụng cụ gây ra tác dụng nhiệt: bàn là, bếp điện, lò sưởi, nồi cơm điện, máy sấy.

5. Kể 5 dụng cụ điện hoạt động dựa vào tác dụng phát sáng của dòng điện?

Giải

Năm dụng cụ gây tác dụng phát sáng: đèn neon , bút thử điện; đèn báo tivi, đèn báo ở bàn là, đèn bàn.

6. Tại sao không dùng đồng, thép làm dây tóc bóng đèn mà lại dùng vonfram?

Giải

Vì vonfram có nhiệt độ nóng chảy (3370°C) cao hơn nhiệt độ để phát sáng cần thiết của bóng đèn (2500°C). Nếu dùng đồng, thép làm dây tóc thì nó sẽ bị nóng chảy trước khi đạt nhiệt độ để phát sáng cần thiết của đèn.

Nguồn website giaibai5s.com