I. Bài tập nhận thức kiến thức mới

Trả lời câu hỏi:

– Người ta đo thân nhiệt bằng nhiệt kế, để theo dõi nhiệt độ cơ thể → xác định cơ thể bình thường hay bị bệnh.

– Nhiệt độ ở cơ thể người khỏe mạnh khi trời nóng và khi trời lạnh là 37°C. 

+ Khi trời lạnh: nhiệt tỏa ra mạnh làm cơ thể mất nhiệt nên mao mạch ở da co lại làm giảm lượng máu qua da giúp giảm bớt sự mất nhiệt (đây là phản xạ).

+ Khi trời nóng: cơ thể tăng tỏa nhiệt bằng phản xạ dãn mao mạch → tăng lượng máu qua da (nóng → đỏ mặt).

   Nếu nhiệt độ môi trường xấp xỉ bằng hoặc cao hơn nhiệt độ cơ thể thì sự tỏa nhiệt trực tiếp không được thực hiện mà cơ thể thực hiện cơ chế tiết mồ hôi, mồ hôi bay hơi sẽ lấy đi một lượng nhiệt của cơ thể (để một lít nước bay hơi cần 540 Kcal).

 Trả lời câu hỏi: 

– Mọi hoạt động của cơ thể đều sinh nhiệt. Nhiệt do hoạt động của cơ thể sinh ra đã tỏa ra môi trường ngoài qua da, hô hấp, bài tiết,… để bảo đảm thân nhiệt ổn định.

– Khi lao động nặng, cơ thể có những phương thức tỏa nhiệt sau:

   Khi lao động nặng, cơ thể tỏa nhiệt qua hơi nước ở hoạt động hô hấp và tỏa nhiệt qua da, qua sự bốc hơi của mồ hôi, vì vậy người lao động thì hô hấp mạnh và đổ mồ hôi nhiều,

– Khi mùa hè, da người ta hồng hào, còn mùa đông, nhất là khi trời rét, da thường tái hoặc sởn gai ốc. Giải thích như sau:

+ Mùa hè (trời nóng) da hồng hào vì mao mạch ở da dãn ra, tăng lượng máu qua da giúp cơ thể tỏa nhiều nhiệt.

+ Mùa đông (trời lạnh) da tái xanh do mao mạch co lại, giảm lượng máu qua da → làm giảm sự tỏa nhiệt qua da, đồng thời cơ chân lông co lại gây sởn gai ốc (nổi da gà) cũng làm giảm sự tỏa nhiệt qua da (nếu trời lạnh quá).

– Khi trời nóng, độ ẩm không khí cao, không thoáng gió (trời oi bức), cơ thể ta có những phản ứng gì để cân bằng thân nhiệt?

   Khi trời nóng, độ ẩm không khí cao, không thoáng gió mồ hôi tiết ra nhiều, khó bay hơi nên mồ hôi chảy thành dòng, nhiệt khó thoát đi được ta cảm thấy bực bội, khó chịu.

– Từ những ý kiến trả lời trên hãy rút ra kết luận về vai trò của da trong sự điều hoà thân nhiệt? Rút ra kết luận về vai trò của da trong sự điều hoà thân nhiệt:

+ Da là cơ quan giữ vai trò quan trọng nhất trong điều hoà thân nhiệt. 

+ Khi trời nóng và lao động nặng, mao mạch ở da dãn giúp tỏa nhiệt nhanh, đồng thời tăng tiết mồ hôi, mồ hôi bay hơi lấy đi một lượng nhiệt của cơ thể.

+ Khi trời lạnh mao mạch ở da co lại, cơ chân lông co để giảm tỏa nhiệt.

+ Khi trời lạnh quá, còn có hiện tượng cơ co dãn liên tục để sinh nhiệt (phản xạ run).

+ Mọi hoạt động điều hoà thân nhiệt của da đều là phản xạ.

Trả lời câu hỏi:

– Chế độ ăn uống ở mùa hè và mùa đông khác nhau:

+ Chế độ ăn uống mùa hè: tránh ăn những thức ăn sinh nhiều nhiệt, ăn những thức ăn có nước ví dụ như ăn nhiều canh, nước trái cây, rau quả…

+ Chế độ ăn uống ở mùa đông: ăn những thức ăn sinh nhiều năng lượng như các thức ăn có nhiều chất béo, giàu protein, thức ăn nóng, ăn những thức ăn có ít nước…

– Vào mùa hè chúng ta chống nóng bằng cách:

   + Đội nón (mũ) khi ra nắng. 

   + Không chơi thể thao ngoài nắng và nhiệt độ không khí cao.

 + Sau khi lao động nặng hoặc đi nắng về, mồ hôi ra nhiều không được tắm ngay, không ngồi nơi lộng gió, không bật quạt quá mạnh – để tránh giảm thân nhiệt đột ngột.

– Để chống rét, chúng ta phải làm gì? Trời lạnh cần giữ ấm cơ thể nhất là cổ, ngực, chân, không ngồi nơi hút gió…

– Rèn luyện thân thể cũng là một biện pháp chống nóng lạnh và rèn luyện thể dục thể thao giúp tăng khả năng chịu đựng của cơ thể.

– Việc xây nhà ở, công sở… cần lưu ý những yếu tố để góp phần chống nóng, chống lạnh như: 

Hướng nhà phải tránh được ánh nắng trực tiếp mặt trời, có nhiều gió vào mùa hè, tránh được gió lạnh vào mùa đông.

– Trồng cây xanh cũng là một biện pháp chống nóng vì trồng cây xanh tạo bóng mát, cây xanh còn làm sạch bầu không khí quanh ta,…

II. Bài tập củng cố, hoàn thiện kiến thức

Câu 1. Trình bày các cơ chế điều hoà thân nhiệt trong các trường hợp: trời nóng, trời oi bức và khi trời rét?

   Cơ chế điều hoà thân nhiệt trong các trường hợp: 

– Trời nóng: mao mạch ở da dãn ra giúp tỏa nhiệt nhanh, đồng thời tăng tiết mồ hôi, mồ hôi bay hơi giúp giảm nhiệt cơ thể.

– Khi trời oi bức: mồ hôi chảy thành dòng.

– Trời lạnh: mao mạch ở da co lại, cơ chân lông co giúp giảm tỏa nhiệt. Nếu lạnh quá thì cơ co liên tục để sinh nhiệt (phản xạ run).

Câu 2. Hãy giải thích các câu:

– “Trời nóng chóng khát, trời mát chóng đói”:

+ Khi trời nóng, nước trong cơ thể bị mất nhanh, nhiều để giảm nhiệt, làm cho cơ thể thiếu nước nên ta thấy mau khát. .

+ Khi trời lạnh, quá trình chuyển hoá trong cơ thể tăng (để tăng sinh nhiệt) nên ta mau đói.

– “Rét run cầm cập”: Khi trời lạnh quá thì cơ co liên tục để sinh nhiệt (phản xạ run).

Câu 3. Để phòng cảm nóng, cảm lạnh, trong lao động và sinh hoạt hàng ngày em cần chú ý những điểm gì?

   Để phòng cảm nóng, cảm lạnh, trong lao động và sinh hoạt hàng ngày em cần chú ý:

* Phòng cảm nóng:

   Khi trời nóng bức, độ ẩm không khí cao mà sự tỏa nhiệt và thoáng mồ hôi của cơ thể không thực hiện được thì thân nhiệt tăng cao tức ta bị cảm nóng. Vì vậy để tránh cảm nóng ta cần phải:

– Chống nóng bằng cách phải đội nón khi ra nắng. Không chơi ngoài nắng gắt (trưa hè).

– Tạo điều kiện cho cơ thể thoáng nhiệt: uống nước đầy đủ, quạt vừa phải, mặc áo quần thoáng mát…

– Sau khi đi ngoài nắng về tránh tắm nước lạnh ngay, ngồi nơi gió lùa, quạt quá mạnh… cơ thể bị giảm nhiệt đột ngột, chưa thích ứng kịp cũng gây cảm (trúng gió).

* Phòng cảm lạnh: Cơ thể phải được giữ ấm nhất là cổ, ngực, chân…

III. Bài tập bổ sung

Câu 1. Hãy giải thích các cầu:

– “Trời nóng chóng khát, trời mát chóng đói”.

– “Rét run cầm cập”.

– “Lấy vợ hiền hoà, làm nhà hướng Nam”.

Đáp án:

– “Trời nóng chóng khát, trời mát chóng đói”:

+ Khi trời nóng, nước trong cơ thể bị mất nhanh, nhiều để giảm nhiệt, làm cho cơ thể thiếu nước nên ta thấy mau khát.

+ Khi trời lạnh, quá trình chuyển hoá trong cơ thể tăng (để tăng sinh nhiệt) nên ta mau đói.

– “Rét run cầm cập”: Khi trời lạnh quá thì cơ co liên tục để sinh nhiệt (phản xạ run).

– “Lấy vợ hiền hoà, làm nhà hướng Nam”: 

   Làm nhà hướng Nam: tránh được ánh nắng trực tiếp của mặt trời, hướng Nam có nhiều gió vào mùa hè (gió Đông Nam) nên thoáng mát, về mùa đông tránh được gió Đông Bắc. 

Câu 2. Nêu vai trò của da trong sự điều hoà thân nhiệt?

Vai trò của da trong sự điều hoà thân nhiệt:

+ Da là cơ quan giữ vai trò quan trọng nhất trong điều hoà thân nhiệt.

+ Khi trời nóng và lao động nặng, mao mạch ở da dãn giúp tỏa nhiệt nhanh, đồng thời tăng tiết mồ hôi, mồ hôi bay hơi lấy đi một lượng nhiệt của cơ thể.

+ Khi trời lạnh mao mạch ở da co lại, cơ chân lông co để giảm tỏa nhiệt.

+ Khi trời lạnh quá, còn có hiện tượng cơ co dãn liên tục để sinh nhiệt (phản xạ run).

+ Mọi hoạt động điều hoà thân nhiệt của da đều là phản xạ.

Nguồn website giaibai5s.com