HƯỚNG DẪN 

Hình ảnh của cánh chim, của chòm mây tạo nên nét cổ điển cho bài thơ Chiều tối. Đây là hình ảnh của thiên nhiên nhưng thể hiện được tâm cảnh của con người đang ngắm nhìn cảnh thiên nhiên đó. Cánh chim mỏi bay tìm chốn ngủ sau một ngày dài sải cánh. Cánh chim gợi ra hình ảnh của câu ca dao: Chim bay về núi tối rồi. Còn chòm mây thì cô đơn trôi chầm chậm (mạn mạn) giữa bầu trời. Bức tranh này là tâm trạng của tác giả gán ghép cho cảnh vật. Tâm trạng này cũng dễ hiểu đối với hoàn cảnh của một người tù phải trải qua một ngày đi đường mệt mỏi có mà có lần, trong một bài thơ Bác đã nói:

Ba mươi cây số một ngày
Áo mũ dầm mưa rách hết giày.
Với hoàn cảnh như vậy thì làm sao người tù không mỏi mệt cho được?