Văn bản: CA DAO – DÂN CA
NHỮNG CÂU HÁT VỀ TÌNH CẢM GIA ĐÌNH
I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
Nghệ thuật diễn tả tình cảm của ca dao, dân ca thường dùng các hình ảnh so sánh, ẩn dụ quen thuộc để bày tỏ tâm tình, nhắc nhở về công ơn sinh thành dưỡng dục và tình anh em ruột thịt.
Tình cảm gia đình là một trong những chủ đề được nói đến nhiều, sâu sắc trong ca dao dân ca, đó là lời ru của mẹ, lời răn của mẹ cha, ông bà với con cháu, lời của con cháu nói với cha mẹ và ông bà. Bài 1. Đây là những hình ảnh của thiên nhiên to lớn, mênh mông, vĩnh hằng, được chọn làm biểu tượng cho công cha, nghĩa mẹ. Nhưng đây không phải là lời giáo huấn khô khan mà rất cụ thể sinh động, nhắc nhở “làm con phải biết công lao mẹ thầy”.
– Ngôn ngữ có âm điệu của lời ru khiến cho nội dung chải chuốt, ngọt ngào… Người đọc như thấy cùng một lúc lời ru, dòng sữa của người mẹ truyền vào máu thịt, cơ thể người con.
– Bài ca dao còn dùng lối ví von quen thuộc của dân ca. Dùng hình ảnh “núi ngất trời” để nói đến công cha và hình ảnh như “nước ở ngoài biển Đông” để nói đến nghĩa mẹ. Bài ca dao có cách diễn tả rất ấn tượng.
Bài 2.
Đây là lời ca theo thể thơ lục bát, nói đến thời điểm (chiều chiều) và tâm trạng (ruột đau) khi nhớ đến người mẹ. Đây có thể là người con gái đi lấy chồng xa, nhớ người mẹ, cũng có thể là hình ảnh người đi xa kiếm sống nhớ về quê hương.
Hai câu ca dao trên đây là lời than thở khi nhớ đến quê hương, nhớ đến mẹ.
Bài 3. Bài ca diễn tả nỗi nhớ cùng sự kính yêu đối với ông bà tổ tiên) rất chân thành, tha thiết. Tình cảm đối với ông bà được ví lên như những nuộc lạt buộc trên mái nhà, vừa nhiều vô kể, vừa bền chặt, vững chãi.
Trước hết lời ca diễn tả bằng một kiểu so sánh rất phổ biến trong ca dao: so sánh mức độ. Sự so sánh này (thường gọi là thể tỉ) cho phép lời ca bay bổng để diễn tả tình cảm sâu lắng, rộng lớn, da diết.
– Nhóm từ diễn tả “ngó lên” thể hiện sự trân trọng tôn kính của cháu, chất đối với ông bà.
giaibai5s.com
– Thể thơ lục bát đã chuyển tải nội dung và ý nghĩa của bài thơ một cách trau chuốt, hình ảnh gần gũi, xúc động. Bài 4.
Bài ca dao thể hiện lời dạy dỗ của cha mẹ trong một gia đình có anh em tính nết khác nhau, khác với người xa” ở chỗ “cùng chung bác mẹ” nên phải sống “một nhà cùng thân”. | Bài ca nhắc nhở anh em phải sống với nhau hoà thuận, đùm bọc, đỡ đần… có như thế cha mẹ mới vui vậy được.
* Lời bài ca dùng hình ảnh “như thể tay chân” để so sánh, ví von với tình máu mủ, ruột thịt của anh em, cùng chung một giọt máu, một huyết thống, phải sống gắn bó, sướng khổ có nhau.
* Hai câu đầu nêu một định nghĩa về anh em, phân biệt anh em với người xa.
– Từ phủ định “nào phải” làm rõ nghĩa câu 1.
– Từ khẳng định trong câu 2 “cùng” (cùng chung bác mẹ) nêu rõ tính chất ruột thịt: cùng huyết thống, cùng sinh ra, sống chung dưới một mái nhà, cùng vui buồn có nhau.
– Từ khẳng định “cùng” tiếp theo (cùng thân) là kết quả trực tiếp của cụm từ “cùng chung bác mẹ”. Cụm từ “cùng chung” rất thiêng liêng.
II. TRẢ LỜI C U HỎI 1. Lời của từng bài ca dao là lời của ai, nói với ai?
Bài 1: Lời của cha (hoặc mẹ) nói với con cái trong gia đình. Vì cuối bài có hai từ “con ơi” – Đối tượng đế căn dặn.
Bài 2: Lời của người con gái đi lấy chồng xa, nhớ người mẹ, cũng có thể là lời của người đi xa kiếm sống nhớ về quê hương, nói với những người thân trong gia đình. Vì cuối bài có cụm từ “trông về quê mẹ” – Đối tượng để nói.
Bài 1: Lời của con cháu trong gia đình. Vì cuối bài có cụm từ “nhớ ông bà” – Đối tượng để biết ơn.
Bài 1: Lời của cha (hoặc mẹ) nói với con cái trong gia đình. Vì cuối bài có hai từ “hai thân”. 2. Tình cảm trong bài 1.?
– Đây là tình cảm của cha mẹ đối với con cái trong gia đình. Bài ca dao còn dùng lối ví von quen thuộc của dân ca. Dùng hình ảnh “núi ngất trời” để nói đến công cha và hình ảnh “nước ở ngoài biển Đông” để nói đến nghĩa mẹ. Một số câu ca dao tương tự:
– Công cha như núi Thái Sơn Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.
giaibai5s.com
– Ơn cha nặng lắm ai ơi Nghĩa mẹ bằng trời chín tháng cưu mang. – Tu đâu cho bằng tu nhà Thờ cha kính mẹ hơn là đi tu. – Mỗi đêm mỗi thắp đèn trời
Cầu cho cha mẹ sống đời với con. 3. Nói rõ tâm trạng của người con gái lấy chồng xa quê…?
* Đây có thể là người con gái đi lấy chồng xa, nhớ người mẹ, cũng có thể là hình ảnh người đi xa kiếm sống nhớ về quê hương.
* Nỗi nhớ ấy được diễn tả để khắc sâu qua cụm từ “ruột đau chín chiều”. Cách nói ước lệ này (chín chiều là chín bề, nhiều bề) tả nỗi xót xa vì thương nhớ của người con gái lấy chồng xa (như đo, đếm được, cụ thể hoá nỗi thương nhớ gia đình).
– Chiều chiều: là thời gian của những buổi chiều như được đo đếm hằng ngày trong tình trạng âm thầm buồn tủi của người con gái. Là thời gian gợi nhớ, gợi thương đối với người ở xa quê, xa cha mẹ vì đó là thời điểm trở về, sum họp gia đình.
– Ngô sau: là không gian biểu hiện sự vắng lặng heo hút tạo cho con người cái cảm giác cô đơn. Có nỗi sầu riêng không biết chia sẻ cùng ai?
Từ “ngõ sau”, người con gái nhớ về quê mẹ, hồi tưởng lại cảnh họp mặt và những vui buồn với người thân yêu nay đã thành kỉ niệm.. 4. Những tình cảm diễn tả nỗi nhớ và sự kính yêu đối với ông bà
trong bài 3…?
Bài ca diễn tả nỗi nhớ cùng sự kính yêu đối với ông bà (tổ tiên) rất chân thành, tha thiết. Tình cảm đối với ông bà được ví lên như những nuộc lạt buộc trên mái nhà, vừa nhiều vô kể, vừa bền chặt, vững chãi. 5. Những tình cảm anh em thân thương được diễn tả trong bài 4…?
* Lời bài ca dùng hình ảnh như thể tay chân” để so sánh, ví von với tình máu mủ, ruột thịt của anh em, cùng chung một giọt máu, một huyết thống, phải sống gắn bó, sướng khổ có nhau.
* Bài ca nhắc nhở anh em phải sống với nhau hoà thuận, đùm bọc, đỡ đần… có như thế cha mẹ mới vui vầy được. 6. Những biện pháp cả 4 bài đều sử dụng
– Dùng thể thơ lục bát – m điệu đằm thắm tâm tình. – Đều dùng lối độc thoại, có kết cấu một vế.
– Bốn bài ca dao này là những câu hát và tình cảm gia đình trong mối quan hệ: ông bà, cha mẹ, anh em. Đó là chủ đề nổi bật của ca dao – dân ca
giaibai5s.com
được thể hiện qua lời ru véo von, so sánh ẩn dụ về công ơn của các bậc sinh thành và dưỡng dục đối với con cháu.
*Ngoài những đặc điểm nghệ thuật chung của thơ trữ tình, ca dao dân ca còn mang nét đặc thù riêng như:
– Về hình thức là thơ ngắn gọn, sử dụng thể thơ lục bát, hay lục bát biến thể.
– Về cấu kết có hiện tượng trùng lắp kiểu kết cấu toàn bài, từng dòng, từng hình ảnh.
– Về hình ảnh – ngôn ngữ thường dùng biện pháp so sánh ẩn dụ và mộc mạc, giản dị, chân thực, hồn nhiên.
* Ca dao là những câu hát dân gian biểu hiện những cảm nghĩ của người dân về thân phận cuộc đời họ và về những đối tượng thân thuộc, yêu thương của họ.
* Dân ca là những câu thơ dân gian để hát theo những điệu hát, lối hát của các địa phương, các nghề nghiệp, rất phong phú và đa dạng.
– Ca dao tồn tại dưới dạng văn vần, khúc ngâm, là khuôn thước cho lối thơ trữ tình (tách khỏi điệu hát thì ca dao cũng là thơ). Ca dao khác với tục ngữ: ca dao thiên về khía cạnh tình cảm, tục ngữ thiên về lí trí, kinh nghiệm.
– Khi ca dao được ghi chép vào làn điệu để hát thì có thêm các tiếng luyến láy. Như thế ca dao và dân ca có lúc thâm nhập vào nhau, có khi lại chuyển hoá, tách khỏi nhau.
7. LUYỆN TẬP k. Tình cảm được diễn tả trong cả 4 bài là tình cảm gia đình.
– Cha mẹ – con cái (diễn tả về công cha, nghĩa mẹ đối với con) – Mẹ – con (diễn tả tình cảm của con đối với mẹ) – Ông bà – 31 (diễn tả tình cảm của con cháu đối với ông bà)
– Anh – ein (diễn tả tình cảm giữa anh em với nhau) Đây là những tình cảm ruột thịt, máu mủ được diễn tả rất sâu sắc, chân thành, thiêng liêng. 2. Những bài ca có nội dung tương tự:
– Lên non mới biết non cao Nuôi con mới biết công lao mẹ thầy.
– Vắng nghe chim bịt kêu chiều Bâng khuâng nhớ mẹ chín chiều quặn đau. – Khôn ngoan đối đáp người ngoài Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau. – Ngó lên ngó xuống thì vui Ngó về quê mẹ ngùi ngùi nhớ thương.
giaibai5s.com
NHỮNG CÂU HÁT VỀ TÌNH CẢM GIA ĐÌNH
I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
Nghệ thuật diễn tả tình cảm của ca dao, dân ca thường dùng các hình ảnh so sánh, ẩn dụ quen thuộc để bày tỏ tâm tình, nhắc nhở về công ơn sinh thành dưỡng dục và tình anh em ruột thịt.
Tình cảm gia đình là một trong những chủ đề được nói đến nhiều, sâu sắc trong ca dao dân ca, đó là lời ru của mẹ, lời răn của mẹ cha, ông bà với con cháu, lời của con cháu nói với cha mẹ và ông bà. Bài 1. Đây là những hình ảnh của thiên nhiên to lớn, mênh mông, vĩnh hằng, được chọn làm biểu tượng cho công cha, nghĩa mẹ. Nhưng đây không phải là lời giáo huấn khô khan mà rất cụ thể sinh động, nhắc nhở “làm con phải biết công lao mẹ thầy”.
– Ngôn ngữ có âm điệu của lời ru khiến cho nội dung chải chuốt, ngọt ngào… Người đọc như thấy cùng một lúc lời ru, dòng sữa của người mẹ truyền vào máu thịt, cơ thể người con.
– Bài ca dao còn dùng lối ví von quen thuộc của dân ca. Dùng hình ảnh “núi ngất trời” để nói đến công cha và hình ảnh như “nước ở ngoài biển Đông” để nói đến nghĩa mẹ. Bài ca dao có cách diễn tả rất ấn tượng.
Bài 2.
Đây là lời ca theo thể thơ lục bát, nói đến thời điểm (chiều chiều) và tâm trạng (ruột đau) khi nhớ đến người mẹ. Đây có thể là người con gái đi lấy chồng xa, nhớ người mẹ, cũng có thể là hình ảnh người đi xa kiếm sống nhớ về quê hương.
Hai câu ca dao trên đây là lời than thở khi nhớ đến quê hương, nhớ đến mẹ.
Bài 3. Bài ca diễn tả nỗi nhớ cùng sự kính yêu đối với ông bà tổ tiên) rất chân thành, tha thiết. Tình cảm đối với ông bà được ví lên như những nuộc lạt buộc trên mái nhà, vừa nhiều vô kể, vừa bền chặt, vững chãi.
Trước hết lời ca diễn tả bằng một kiểu so sánh rất phổ biến trong ca dao: so sánh mức độ. Sự so sánh này (thường gọi là thể tỉ) cho phép lời ca bay bổng để diễn tả tình cảm sâu lắng, rộng lớn, da diết.
– Nhóm từ diễn tả “ngó lên” thể hiện sự trân trọng tôn kính của cháu, chất đối với ông bà.
giaibai5s.com
– Thể thơ lục bát đã chuyển tải nội dung và ý nghĩa của bài thơ một cách trau chuốt, hình ảnh gần gũi, xúc động. Bài 4.
Bài ca dao thể hiện lời dạy dỗ của cha mẹ trong một gia đình có anh em tính nết khác nhau, khác với người xa” ở chỗ “cùng chung bác mẹ” nên phải sống “một nhà cùng thân”. | Bài ca nhắc nhở anh em phải sống với nhau hoà thuận, đùm bọc, đỡ đần… có như thế cha mẹ mới vui vậy được.
* Lời bài ca dùng hình ảnh “như thể tay chân” để so sánh, ví von với tình máu mủ, ruột thịt của anh em, cùng chung một giọt máu, một huyết thống, phải sống gắn bó, sướng khổ có nhau.
* Hai câu đầu nêu một định nghĩa về anh em, phân biệt anh em với người xa.
– Từ phủ định “nào phải” làm rõ nghĩa câu 1.
– Từ khẳng định trong câu 2 “cùng” (cùng chung bác mẹ) nêu rõ tính chất ruột thịt: cùng huyết thống, cùng sinh ra, sống chung dưới một mái nhà, cùng vui buồn có nhau.
– Từ khẳng định “cùng” tiếp theo (cùng thân) là kết quả trực tiếp của cụm từ “cùng chung bác mẹ”. Cụm từ “cùng chung” rất thiêng liêng.
II. TRẢ LỜI C U HỎI 1. Lời của từng bài ca dao là lời của ai, nói với ai?
Bài 1: Lời của cha (hoặc mẹ) nói với con cái trong gia đình. Vì cuối bài có hai từ “con ơi” – Đối tượng đế căn dặn.
Bài 2: Lời của người con gái đi lấy chồng xa, nhớ người mẹ, cũng có thể là lời của người đi xa kiếm sống nhớ về quê hương, nói với những người thân trong gia đình. Vì cuối bài có cụm từ “trông về quê mẹ” – Đối tượng để nói.
Bài 1: Lời của con cháu trong gia đình. Vì cuối bài có cụm từ “nhớ ông bà” – Đối tượng để biết ơn.
Bài 1: Lời của cha (hoặc mẹ) nói với con cái trong gia đình. Vì cuối bài có hai từ “hai thân”. 2. Tình cảm trong bài 1.?
– Đây là tình cảm của cha mẹ đối với con cái trong gia đình. Bài ca dao còn dùng lối ví von quen thuộc của dân ca. Dùng hình ảnh “núi ngất trời” để nói đến công cha và hình ảnh “nước ở ngoài biển Đông” để nói đến nghĩa mẹ. Một số câu ca dao tương tự:
– Công cha như núi Thái Sơn Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.
giaibai5s.com
– Ơn cha nặng lắm ai ơi Nghĩa mẹ bằng trời chín tháng cưu mang. – Tu đâu cho bằng tu nhà Thờ cha kính mẹ hơn là đi tu. – Mỗi đêm mỗi thắp đèn trời
Cầu cho cha mẹ sống đời với con. 3. Nói rõ tâm trạng của người con gái lấy chồng xa quê…?
* Đây có thể là người con gái đi lấy chồng xa, nhớ người mẹ, cũng có thể là hình ảnh người đi xa kiếm sống nhớ về quê hương.
* Nỗi nhớ ấy được diễn tả để khắc sâu qua cụm từ “ruột đau chín chiều”. Cách nói ước lệ này (chín chiều là chín bề, nhiều bề) tả nỗi xót xa vì thương nhớ của người con gái lấy chồng xa (như đo, đếm được, cụ thể hoá nỗi thương nhớ gia đình).
– Chiều chiều: là thời gian của những buổi chiều như được đo đếm hằng ngày trong tình trạng âm thầm buồn tủi của người con gái. Là thời gian gợi nhớ, gợi thương đối với người ở xa quê, xa cha mẹ vì đó là thời điểm trở về, sum họp gia đình.
– Ngô sau: là không gian biểu hiện sự vắng lặng heo hút tạo cho con người cái cảm giác cô đơn. Có nỗi sầu riêng không biết chia sẻ cùng ai?
Từ “ngõ sau”, người con gái nhớ về quê mẹ, hồi tưởng lại cảnh họp mặt và những vui buồn với người thân yêu nay đã thành kỉ niệm.. 4. Những tình cảm diễn tả nỗi nhớ và sự kính yêu đối với ông bà
trong bài 3…?
Bài ca diễn tả nỗi nhớ cùng sự kính yêu đối với ông bà (tổ tiên) rất chân thành, tha thiết. Tình cảm đối với ông bà được ví lên như những nuộc lạt buộc trên mái nhà, vừa nhiều vô kể, vừa bền chặt, vững chãi. 5. Những tình cảm anh em thân thương được diễn tả trong bài 4…?
* Lời bài ca dùng hình ảnh như thể tay chân” để so sánh, ví von với tình máu mủ, ruột thịt của anh em, cùng chung một giọt máu, một huyết thống, phải sống gắn bó, sướng khổ có nhau.
* Bài ca nhắc nhở anh em phải sống với nhau hoà thuận, đùm bọc, đỡ đần… có như thế cha mẹ mới vui vầy được. 6. Những biện pháp cả 4 bài đều sử dụng
– Dùng thể thơ lục bát – m điệu đằm thắm tâm tình. – Đều dùng lối độc thoại, có kết cấu một vế.
– Bốn bài ca dao này là những câu hát và tình cảm gia đình trong mối quan hệ: ông bà, cha mẹ, anh em. Đó là chủ đề nổi bật của ca dao – dân ca
giaibai5s.com
được thể hiện qua lời ru véo von, so sánh ẩn dụ về công ơn của các bậc sinh thành và dưỡng dục đối với con cháu.
*Ngoài những đặc điểm nghệ thuật chung của thơ trữ tình, ca dao dân ca còn mang nét đặc thù riêng như:
– Về hình thức là thơ ngắn gọn, sử dụng thể thơ lục bát, hay lục bát biến thể.
– Về cấu kết có hiện tượng trùng lắp kiểu kết cấu toàn bài, từng dòng, từng hình ảnh.
– Về hình ảnh – ngôn ngữ thường dùng biện pháp so sánh ẩn dụ và mộc mạc, giản dị, chân thực, hồn nhiên.
* Ca dao là những câu hát dân gian biểu hiện những cảm nghĩ của người dân về thân phận cuộc đời họ và về những đối tượng thân thuộc, yêu thương của họ.
* Dân ca là những câu thơ dân gian để hát theo những điệu hát, lối hát của các địa phương, các nghề nghiệp, rất phong phú và đa dạng.
– Ca dao tồn tại dưới dạng văn vần, khúc ngâm, là khuôn thước cho lối thơ trữ tình (tách khỏi điệu hát thì ca dao cũng là thơ). Ca dao khác với tục ngữ: ca dao thiên về khía cạnh tình cảm, tục ngữ thiên về lí trí, kinh nghiệm.
– Khi ca dao được ghi chép vào làn điệu để hát thì có thêm các tiếng luyến láy. Như thế ca dao và dân ca có lúc thâm nhập vào nhau, có khi lại chuyển hoá, tách khỏi nhau.
7. LUYỆN TẬP k. Tình cảm được diễn tả trong cả 4 bài là tình cảm gia đình.
– Cha mẹ – con cái (diễn tả về công cha, nghĩa mẹ đối với con) – Mẹ – con (diễn tả tình cảm của con đối với mẹ) – Ông bà – 31 (diễn tả tình cảm của con cháu đối với ông bà)
– Anh – ein (diễn tả tình cảm giữa anh em với nhau) Đây là những tình cảm ruột thịt, máu mủ được diễn tả rất sâu sắc, chân thành, thiêng liêng. 2. Những bài ca có nội dung tương tự:
– Lên non mới biết non cao Nuôi con mới biết công lao mẹ thầy.
– Vắng nghe chim bịt kêu chiều Bâng khuâng nhớ mẹ chín chiều quặn đau. – Khôn ngoan đối đáp người ngoài Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau. – Ngó lên ngó xuống thì vui Ngó về quê mẹ ngùi ngùi nhớ thương.
giaibai5s.com