HƯỚNG DẪN 

Khác với nhiều nhà thơ trung đại quan niệm thời gian là tuần hoàn và vĩnh cửu, Xuân Diệu (và các nhà thơ mới) quan niệm thời gian tuyến tính – thời gian như một dòng chảy xuôi chiều, mỗi khoảnh khắc trôi qua là sự mất đi vĩnh viễn lượng thời gian đã từng hiện hữu. Quan niệm này xuất phát từ cái nhìn “động”, biện chứng về vũ trụ, về thời gian, Xuân Diệu nhận thức sâu sắc sự qua nhanh của thời gian đến độ ông như nhìn thấy trước sự tàn lụi của mùa xuân ngay khi xuân mới đang tới bên thềm: Xuân đương tới, nghĩa là xuân đang qua – Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già.

Đối với Xuân Diệu, quá trình vận hành, quá trình trôi qua của thời gian cũng chính là quá trình ra đi, quá trình diễn ra sự mất mát một cách triệt để. Từng phút, từng giây tiến lên phía trước của thời gian vẫn ẩn chứa sự tàn lụi, biến mất vì làm sao có thể níu kéo thời gian trở lại. Cả vũ trụ tràn ngập sự chia li: Mùi tháng năm đều rớm bị chia phôi – Khắp sông núi vẫn than thầm tiễn biệt…

Mỗi khoảnh khắc thời gian lìa bỏ hiện tại để trở thành quá khứ được hình dung như một cuộc chia phôi đầy khốc hận. Và như vậy, dòng thời gian được nhìn như một chuỗi vô tận của những đau mất, nên thời gian thấm đẫm hương vị của chia lìa, thi nhân như nghe được lời thở than của sông núi ngậm ngùi đang tiễn biệt một phần đời của chính nó. Những phần đời của những sinh mệnh đang ra đi ngay khi nó “đương tới” mà không thể nào cưỡng lại. Từ đó tạo nên sự trôi chảy, mất mát không ngừng và sự phôi pha, nhạt tàn của từng cá thể: Con gió xinh thì thào trong lá biếc – Phải chăng hờn vì nỗi phải bay đi? Chim rộn ràng bống đứt tiếng reo thi – Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa?

Cách cảm nhận về thời gian như vậy có căn nguyên từ ý thức sâu xa về giá trị của sự sống cá thể. Quan niệm ấy khiến cho con người biết quý từng giây phút của đời mình, của “cái – bây – giờ” nếu không sẽ là “không bao giờ nữa” và phải biết làm cho mỗi khoảnh khắc của đời mình tràn đầy ý nghĩa. Đây là cơ sở sâu xa của thái độ sống vội vàng. Xuân Diệu cuống quýt, hốt hoảng trước sự trôi qua của thời gian bởi ông quá yêu quý từng giây của mùa xuân và cuộc đời trần thế quyến rũ, quá quý trọng tuổi trẻ đẹp đẽ. Thi sĩ mong ước rằng thời gian cứ dừng lại ở mùa xuân; đời người cứ vĩnh viễn dừng lại ở những tháng ngày hoa mộng của tuổi trẻ – con người mãi mãi trẻ trung, sống mãi trong tình yêu mật ngọt mà nói theo cách của nhà thơ là Tình không tuổi và xuân không ngày tháng.