Dàn ý 

A. Mở bài: 

– Giới thiệu tác phẩm: Bến quê, tác giả: Nguyễn Minh Châu.

Nguyễn Minh Châu là một trong những cây bút xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại. Hàng loạt những truyện ngắn mà tác giả trăn trở, day dứt đã ra đời và đã một thời gây xôn xao dư luận: từ Bức tranh mở đường cho sự đổi mới văn học vào những năm đầu của thập kỷ 80 ở thế kỷ trước cho đến Phiên chợ Giát là tác phẩm cuối cùng viết trên giường bệnh trong những tháng năm cuối đời. Nhà văn đã từng bước khám phá thế giới nội tâm ở mỗi con người trong những tình huống đầy mâu thuẫn và nghịch lý. Bến quê là một truyện ngắn xuất sắc trong tập truyện ngắn cùng tên được xuất bản năm 1985, bốn năm trước khi nhà văn từ giã cõi đời.

B. Thân bài: 

1. Tóm tắt truyện:

Cốt truyện thật đơn giản nhưng mang tính triết lý, mang tính trải nghiệm sâu sắc có ý nghĩa tổng kết về cuộc đời của một con người: Nhĩ mắc bệnh hiểm nghèo, nằm liệt giường, phải nhờ vào sự chăm sóc của vợ con… Một buổi sáng đầu thu, từ cửa sổ nhìn ra, đất trời lúc giao mùa với hoa bằng lăng tím thẫm, với nước con sông Hồng một màu đỏ nhạt… Rồi cái bãi bồi bên kia sông hiện ra… Nơi gần gũi mà cả đời Nhĩ dù đã đi khắp mọi nơi trên trái đất lại chưa bao giờ đi tới đó… Nhĩ khao khát được một lần đặt chân lên cái bờ bên kia sông Hồng ngay trước cửa sổ nhà mình… để rồi cuối cùng nhận ra cái quy luật đầy nghịch lý của đời người: con người ta trên đường đời thật khó tránh khỏi được những điều vòng vèo hoặc chùng chình.

2. Những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ trên giường bệnh:

a. Cảm nhận của nhân vật Nhĩ về vẻ đẹp thiên nhiên: – buổi sáng đầu thu được nhìn từ khung cửa sổ căn phòng mình:

– Cảnh vật được miêu tả theo tầm nhìn của Nhĩ, từ gần đến xa, tạo thành một không gian có chiều sâu, rộng: từ những bông hoa bằng lăng ngay phía ngoài cửa sổ đến con sông Hồng với màu đỏ nhạt lúc đã vào thu, đến vòm trời và sau cùng là bãi bồi bên kia sông.

– Tất cả đều được cảm nhận bằng những cảm xúc tinh tế. Không gian và những cảm xúc ấy vốn quen thuộc, gần gũi nhưng lại rất mới mẻ với Nhĩ, tưởng như lần đầu tiên anh cảm nhận được tất cả vẻ đẹp và sự giàu có của nó.

b. Cảm nhận về Liên:

– Lần đầu tiên Nhĩ “để ý thấy Liền đang mặc tấm áo vá”, cảm nhận “những ngón tay gầy guộc âu yếm vuốt ve bên vai” và Nhã nhận ra tất cả tình yêu thương, sự tần tảo và đức hi sinh thầm lặng của vợ. Chính trong những ngày cuối đời, Nhĩ mới thực sự thấu hiểu với lòng biết ơn sâu sắc người vợ của mình: “cũng như cánh bãi bồi đang nằm phơi mình bên kia, tâm  hồn Liên vẫn giữ nguyên vẹn những nét tần tảo và chịu đựng, hi sinh từ bao đời xưa, và cũng chính nhờ có điều đó mà sau những ngày tháng bôn ba tìm kiếm… Nhĩ đã tìm thấy được nơi nương tựa là gia đình trong những ngày này”.

c. Cảm nhận về bản thân:

 – Khao khát được đặt chân lên bãi bồi bên kia sông:

+ Buổi sáng hôm ấy, lần đầu tiên Nhã nhận ra vẻ đẹp của cảnh vật bình dị và gần gũi xung quanh mình. Và trớ trêu thay, với con người “đã từng đi tới không sót một xó xỉnh nào trên trái đất như Nhĩ, “cái bờ bên kia sông Hồng ngay trước cửa nhà mình” lại là “một chân trời gần gũi mà lại xa lắc vì chưa hề bao giờ đi đến”. Nhĩ khao khát được đặt chân lên bãi bồi bên kia sống. Điều khao khát ấy chính là sự thức tỉnh về những giá trị bền vững, bình thường mà sâu xa của đời sống – những giá trị thường bị người ta lãng quên, vô tình, nhất là lúc còn trẻ, khi con người còn lao theo những ham muốn xa vời. Sự thức nhận này chỉ đến được với người ta ở cái độ đã từng trải, đã thấm thía những sướng vui và cay đắng và cùng với sự thức tỉnh ấy thường là những ân hận xót xa…

+Lại càng trớ trêu hơn nữa khi anh nhờ thằng con trai thực hiện ước muốn của mình, thằng con trai anh cũng không hiểu được niềm khao khát của cha nó, nên làm một cách miễn cưỡng và rồi bị cuốn hút vào trò chơi hấp dẫn nó gặp trên đường đi, để rồi có thể lỡ chuyến đò ngang duy nhất trong ngày. Từ hoàn cảnh của mình, từ đứa con trai, Nhĩ đã chiêm nghiệm được cái quy luật phổ biến của đời người: “con người ta trên đường đời thật khó tránh được những cái vòng vèo hoặc chùng chình”. Anh không trách đứa con trai bởi giống như anh ngày trước, “nó đã thấy có gì hấp dẫn ở bên kia sông đâu”. 

+ Hành động kỳ quặc của Nhĩ ở cuối truyện khi thấy con đò ngang vừa chạm mũi vào bờ đất bên này sông, Nhã đã thu hết tàn lực dồn vào một cử chỉ có vẻ kỳ quặc: Anh đang cố thu nhặt hết mọi chút sức lực cuối cùng còn sót lại để đu mình nhô người ra ngoài, giơ một cánh tay gầy guộc ra phía ngoài cửa sổ khoát khoát y như đang khẩn thiết ra hiệu cho một người nào đó. Anh đang nôn nóng thúc giục cậu con trai hãy mau kẻo lỡ chuyến đò duy nhất trong ngày, không nên sa vào những cái vòng vèo, chùng chình trên đường đời, nên dứt ra khỏi đó để hướng tới những giá trị đích thực giản dị, gần gũi, bền vững. Nhân vật Nhĩ hành động thúc giục cậu con trai hãy mau lên kẻo lỡ chuyến đò càng tô đậm niềm khao khát của anh.

3. Nghệ thuật của truyện:

– Xây dựng nhân vật tư tưởng: Nhân vật Nhĩ là nhân vật tư tưởng, một loại nhân vật nổi lên trong sáng tác của Nguyễn Minh Châu giai đoạn sau 1975. Nhà văn đã gửi gắm qua nhân vật nhiều điều quan sát, suy ngẫm, triết lý về cuộc đời và con người. Nhân vật không bị biến thành cái loa phát ngôn cho tác giả. Những chiêm nghiệm, triết lý đã được chuyển hoá vào trong đời sống nội tâm của nhân vật, với những diễn biến tâm trạng phức tạp.

– Hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng – một đặc điểm nổi bật trong nghệ thuật truyện: Sáng tạo hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng. Trong Bến quê, hầu như mọi hình ảnh đều mang hai lớp nghĩa: nghĩa thực và ý nghĩa biểu tượng. Bãi bồi, bến sông, khung cảnh thiên nhiên: là vẻ đẹp của đời sống trong những cái gần gũi, bình dị, thân thuộc. Bông hoa bằng lăng cuối mùa, tiếng những tảng đất lở ở bờ sông bên này, khi cơn lũ đầu nguồn dồn về, đổ ụp vào trong giấc ngủ của Nhĩ lúc gần sáng: Sự sống của nhân vật Nhĩ đã ở vào những ngày cuối cùng. Đứa con trai của Nhĩ đã sa vào một đám chơi phá cờ thế bên lề đường: sự chùng chình, vòng vèo mà trên đường đời người ta khó tránh khỏi. Hành động và cử chỉ của Nhĩ: thức tỉnh con người.

– Miêu tả tâm lý tinh tế.

– Cách xây dựng tình huống nghịch lý: Nhũ đã đi hầu hết khắp nơi trên thế giới, nhưng nay bị liệt toàn thân, không thể đi đâu được.

– Trần thuật theo dòng tâm trạng của nhân vật. 

C. Kết bài:

– Nguyễn Minh Châu là nhà văn đi được xa nhất trên con đường đổi mới văn học.

– Tác phẩm mang tính hiện đại, tính nhân văn sâu sắc.

Có thể ở đâu đó những điều cảm nhận của Nguyễn Minh Châu chưa phải đã đạt đến độ khái quát sâu sắc. Nhưng trong cách cảm, cách nghĩ của ông trong Bến quê là có cơ sở hợp với tính nhân văn và đáp ứng được yêu cầu thời đại. Tiếc thay cái chết đã đến khi sức sáng tạo của nhà văn đang tràn đầy, khi tư tưởng nghệ thuật của ông đã trở nên sâu sắc, đầy hứa hẹn, làm cho những ai yêu mến Nguyễn Minh Châu bỗng cảm thấy hụt hẫng tiếc nuối. Ông như một ngôi sao băng vút qua bầu trời, sáng loà rồi tan biến vào cõi vĩnh hằng nhưng với di sản văn học ông để lại cho đời, đặc biệt là với truyện ngắn Bến quê cũng đáng để cho chúng ta tự hào và đủ để an ủi linh hồn ông ở thế giới bên kia.