I. MỘT SỐ NỘI DUNG CẦN LƯU Ý
1. Câu hỏi chuẩn bị bài
Vấn đề 1. Quan sát hình 50.1 trang 150 SGK và cho biết:
|
TRẢ LỜI
- Thành phần vô sinh: đất, đá, lá rụng, mùn hữu cơ…
- Thành phần hữu sinh: cây gỗ, cây cỏ, địa y, hươu, hổ, chuột, cầy, bọ ngựa, sâu….
- Lá và cành cây mục là thức ăn của các sinh vật phân giải: vi khuẩn, giun đất, nấm…
- Cây rừng có ý nghĩa đối với đời sống động vật: cây rừng cung cấp thức ăn, nơi trú ẩn, nơi sinh sản, khí hậu ôn hòa cho động vật sinh sống…
- Động vật có ảnh hưởng tới thực vật: động vật ăn thực vật nhưng cũng góp phần giúp thực vật thụ phấn và phát tán, phân bón cho thực vật…
- Nếu rừng bị cháy: động vật mất nơi ở, mất nguồn thức ăn, nơi trú ẩn, nguồn nước, khí hậu khô cạn… nhiều loài động vật, nhất là các loài ưa ẩm sẽ bị chết.
| Vấn đề 2. Quan sát hình 50.2 trang 151 SGK và thực hiện các bài tập sau: – Cho biết sâu ăn lá cây tham gia vào các chuỗi thức ăn nào? |
TRẢ LỜI
Cây gỗ → sâu ăn lá cây → bọ ngựa
Cây gỗ → sâu ăn lá cây → chuột
Cây gỗ → sâu ăn lá cây → cây
Cây cỏ → sâu ăn lá cây → bọ ngựa
Cây cỏ → sâu ăn lá cây → chuột
Cây cỏ → sâu ăn lá cây → cây
| – Hãy xếp các sinh vật theo từng thành phần chủ yếu của hệ sinh thái. |
TRẢ LỜI
Sinh vật sản xuất: cây gỗ, cây cỏ. Sinh vật tiêu thụ cấp 1: sâu ăn lá cây, chuột, hươu. Sinh vật tiêu thụ cấp 2: bọ ngựa, cây, rắn. Sinh vật tiêu thụ cấp 3: rắn, đại bàng, hổ. Sinh vật phân giải: vi sinh vật, nấm, địa y, giun đất.
2. Ghi nhớ
|Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và môi trường sống của quần xã (sinh cảnh). Hệ sinh thái là một hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định,
Các sinh vật trong quần xã gắn bó với nhau bởi nhiều mối quan hệ, trong đó có quan hệ dinh dưỡng có vai trò quan trọng được thể hiện qua chuỗi và lưới thức ăn. Một lưới thức ăn hoàn chỉnh bao gồm 3 thành phần chủ yếu là sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ và sinh vật phân giải.
- HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
Câu 1. Hãy cho ví dụ về một hệ sinh thái, phân tích các thành phần chính trong hệ sinh thái đó.
Hướng dẫn trả lời:
Ví dụ: hệ sinh thái sa mạc.
Thành phần vô sinh:
– Khí hậu: nhiệt độ cao, ánh sáng mạnh, độ ẩm thấp, gió nhiều, lượng mưa ít,…
– Thổ nhưỡng: chủ yếu là cát, nghèo dinh dưỡng, thiếu nước nghiêm trọng.
Thành phần hữu sinh:
– Thực vật: chủ yếu là các loài cây bụi nhỏ chịu hạn, các loài xương rồng,…
– Động vật: một vài loài bò sát, côn trùng chịu hạn: bò cạp, kì đà, rắn, nhện…
Ví dụ: hệ sinh thái hồ nước ngọt nhiệt đới.
Thành phần vô sinh:
– Khí hậu: nhiệt độ trung bình, ánh sáng mạnh phân bố đều theo các tầng nước,…
– Nước: nước đứng, ít có sự trao đổi với môi trường ngoài, xác các loài động thực vật lắng tụ lâu ngày kết hợp với đất thành lớp bùn và vụn hữu cơ.
Thành phần hữu sinh:
– Thực vật: các loài cây bụi, cỏ ưa ẩm ven hồ; các loài tảo, rong sống trong nước,…
– Động vật: một số lưỡng cư ven bờ, cá nhỏ sống ở tầng mặt ăn rong, tảo, các loài giáp xác, thân mềm sống bám trên thành hồ bờ đá, cá lớn ăn thực vật ở tầng mặt, các loài cá săn mồi ở tầng mặt và tầng trung bình, một số loài sống tầng đáy ăn bã mùn và vụn hữu cơ, các vị sinh vật phân giải ở tầng đáy…
Câu 2. Hãy vẽ một lưới thức ăn, trong đó có các sinh vật: cây cỏ, bọ rùa, ếch nhái, rắn, châu chấu, diều hâu, nấm, vi khuẩn, cáo, gà rừng, dê, hổ. Một số gợi ý về thức ăn như sau:
– Cây cỏ là thức ăn của bọ rùa và châu chấu
– Ếch nhái ăn bọ rùa, châu chấu
– Rắn ăn ếch nhái, châu chấu
– Gà ăn cây cỏ và châu chấu
– Cáo ăn thịt gà
(Dựa vào kiến thức đã biết trong các lớp trước và trong thực tế, em hãy đưa ra thêm về quan hệ thức ăn có thể có của các loài còn lại và vẽ toàn bộ một lưới thức ăn)
Hướng dẫn trả lời:
