Truyện Con hổ có nghĩa có hai đoạn, mỗi đoạn là một truyện ngắn độc lập. Có thể gọi đây là một truyện kép, vì nó gồm có hai truyện độc lập. Mỗi truyện có nhân vật riêng, có cốt truyện riêng, hai truyện có hai con hổ khác nhau. Hai chuyện được ghép lại với nhau là do chúng có một chủ đề thống nhất: Con hổ có nghĩa. “Nghĩa” trong bài này là tình nghĩa, ân nghĩa. “Con hổ có nghĩa” là con hổ có tình, có lòng biết ơn. Con hổ ở hai mẫu truyện ngắn đều thể hiện lòng biết ơn.

Cốt truyện của hai truyện đều giống nhau. Thoạt đầu là con hổ gặp nạn. Một con hổ cái đẻ khó, một con hổ hóc xương. Tiếp theo là người cứu hổ. Con hổ cái được bà đỡ Trần cho uống thuốc và xoa bóp, để được mẹ tròn con vuông. Con hổ hóc xương được bác Tiều thò tay vào họng hổ móc xương ra. Cuối cùng là hai con hổ tỏ lòng biết ơn. Một con hổ trả một cục bạc hơn mười lạng. Con hổ kia thì đem nai bắt được đến biếu, khi bác Tiêu chết, con hổ lại còn đến đưa ma và nhớ ngày giỗ bác Tiều. Cốt truyện biểu dương người làm ơn, nhưng chủ yếu là biểu dương con hổ biết ơn.

Con hổ là giống vật ăn thịt, là loài thú hung dữ bậc nhất trong các loài thú dữ. Người ta nói dữ như cọp. Người ta thường đem hổ ra mà dọa nhau. Ấy thế mà con hổ còn có tình, có nghĩa, có lòng biết ơn, điều đó đáng làm cho những con người vô tình, vô ơn phải hổ thẹn.

Con hổ có tình, có lòng biết ơn, có nghĩa là con hổ có tính người. Loài thú dữ mà còn có tính người như thế đáng làm cho những con người mất tính người phải xấu hổ. Đó là ý nghĩa giáo dục đạo đức của truyện. Truyện ngắn thời trung đại thường có mục đích giáo dục rõ rệt như vậy. Cốt truyện ở đây cũng có quan hệ nhân quả rất rõ rệt. Người kể chuyện tin rằng làm việc tốt tất được báo đáp tốt, làm việc xấu tất có kết cục xấu. Niềm tin ấy nâng đỡ người ta sống đẹp.