TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1. Công việc đập đá của người tù ở Côn Lôn diễn ra với:

– Không gian: Đứng giữa đất Côn Lôn là đứng giữa biển cả, non cao.

– Điều kiện làm việc: Đập đá vốn là công việc nặng nhọc. Đập đá ở Côn Đảo lại càng cực nhọc hơn vì nhà tù và thiên nhiên đều khắc nghiệt.

– Tính chất công việc: Kẻ thù chọn công việc đập đá làm việc khổ sai cưỡng bức để tàn phá thân thể và tiêu hao sức lực của người tù, hòng khuất phục ý chí của họ.

– Người tù: Câu mở đầu của bài thơ gợi lên thế đứng của con người giữa không gian đất trời: “Đứng giữa đất Côn Lôn”.

   Trước hết, không phải thế đứng của một kẻ tầm thường, mà là thế đứng của kẻ “làm trai”, của người đang làm phận sự của kẻ anh hùng. Trong quan niệm nhân sinh truyền thống, “làm trai” đồng nghĩa với “làm anh hùng”, chí làm “chí anh hùng”.

   Nói “làm trai” là tỏ lòng kiêu hãnh của người có chí lớn, có khát vọng hành động mãnh liệt để tự khẳng định mình.

   Sau nữa, con người như thế đứng trong một tư thế rất đàng hoàng giữa nơi lưu đày quanh năm sóng vỗ: “Đứng giữa đất Côn Lôn”. Đó đúng là thế đứng của đấng nam nhi anh hùng.

   Câu thơ mở đầu toát lên một vẻ đẹp cao cả, hùng tráng.

Câu 2. Bốn câu thơ đầu có hai lớp ý nghĩa. Phân tích giá trị nghệ thuật của những câu thơ đó. Nhận xét về khẩu khí của tác giả.

– Bốn câu thơ đầu:

                Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,

                Lừng lẫy làm cho lở núi non               

                Xác búa đánh tan năm bảy đống, 

                Ra tay đập bể mấy trăm hòn.

– Có hai lớp nghĩa, đó là:

+ Phan Châu Trinh đã miêu tả công việc lao động khổ sai thành một chiến công chinh phục của một dũng sĩ với sức mạnh phi thường.

+ Đối tượng chinh phục của dũng sĩ “đập đá” là “đá”.

– Giá trị nghệ thuật của bốn câu thơ đầu:

+ Tác giả chọn bút pháp khoa trương và giọng điệu pha chút tự hào. Nhà nho – người tù Phan Châu Trinh vốn chân yếu tay mềm, “bạch diện thư sinh” ấy thoắt biến thành một dũng sĩ với vóc dáng khổng lồ và sức mạnh phi thường.

+ Chàng dũng sĩ đập đá ấy có khí thế bừng bừng, hiên ngang, “lừng lẫy”. như bước vào một cuộc giao tranh quyết liệt, sống mái với kẻ thù không đội trời chung.

+ Chiếc búa đập đá trở thành một vũ khí ghê gớm của chàng dũng sĩ. Hành động của chàng thật quả quyết, mạnh mẽ “xách búa”, “ra tay”, “đập tể” hệt như người anh hùng đang bất bình trước sự bất công, sẵn sàng “ra tay” hành động vì công lí và lẽ phải.

+ Đá khổng lồ thì sừng sững như “núi non”, đá hạng vừa thì cũng “năm bảy đống”, đá nhỏ thì cũng thành đội ngũ “mấy trăm hòn” trùng điệp bao vây dũng sĩ. Đá ở đây chính là chế độ thống trị của quân cướp nước, của lao tù. Chàng “tả xung hữu đột”, đánh trực diện, “đánh” sang phải “đập” sang trái với sức mạnh thần kì, kẻ thù bị đánh sụp đổ, tan tành.

– Khẩu khí của tác giả:

+ Cách miêu tả những động tác, là những hành động có chọn lọc, cùng với những động từ và tính từ rất mạnh và rất gợi cảm được sử dụng liên tiếp (“làm cho lở”, “đánh trả”, “đập bể”); nhịp thơ mạnh, dồn dập, gấp gáp… tạo nên không khí sôi động, dữ dội của trận giao tranh ác liệt. Mỗi nhịp thơ như ứng với một nhịp búa vung lên, giáng xuống. 

+ Dũng sĩ đập đá mà như muốn san bằng bất công, tàn ác vì đại nghĩa ở đời.

Câu 3. Bốn câu cuối bộc lộ trực tiếp những cảm xúc và suy nghĩ của tác giả. Ý nghĩa của 4 câu thơ này và cách thức biểu hiện cảm xúc của tác giả.

– Khí phách vẫn là khí phách hiên ngang, khẩu khí vẫn là khẩu khí của người anh hùng, nhưng giọng thơ đã chuyển sang tự bộc bạch:

                Tháng ngày bao quản thân sành sỏi .

                Mưa nắng càng bền dạ sắt son.

   Cái giây phút suy tư, trầm lắng hướng nội này thật đáng quý. Hai câu luận hay ở độ lắng sâu, như một lời lòng tự dặn lòng, khắc họa một vẻ đẹp khác của người chiến sĩ cách mạng. Người chiến sĩ cách mạng không chỉ đẹp ở tư thế lẫm liệt, oai phong có màu sắc thần thoại, sử thi. Mà còn đẹp , một vẻ đẹp rất con người, vẻ đẹp nội tâm rất thực.

– Tác dụng của việc chuyển giọng điệu:

+ Tạo ra sự sâu lắng của cảm xúc, của tâm hồn. . .

+ Sau cái sôi động của trận giao tranh ác liệt. Sau cái chát chúa của những nhát búa giáng xuống “đánh tan”, “đập tan”, “năm bảy đống”, “mấy trăm hòn” người dũng sĩ dừng tay lại có những phút suy tư.

+ Trận đánh vừa qua mới là hiệp đấu. Cuộc chiến đấu còn dai dẳng “tháng ngày” triền miên.

+ Tù ngục Côn Lôn “là một trường học thiên nhiên” để thử thách “chí làm trai”. Anh hùng chỉ là chuyện một ngày, một trận đánh, sự nghiệp vĩ tu dân đâu cần thứ anh hùng lửa rơm bùng lên chốc rồi lại tắt ngấm ngay.

+ Muốn ứng danh anh hùng, để hoàn thành sự nghiệp cứu nước vĩ đại kia, phải có tấm lòng sắt son, niềm tin sắt đá.

– Hai câu kết thể hiện ý nghĩa sâu sắc của Phan Châu Trinh về sự nghiệp chung, về cá nhân mình, về cảnh ngộ hiện tại bản thân: 

+ Tác giả đem nỗi “gian nan” của mình là bị án chém, án chung thân biệt xứ “đày ba ngàn dặm, gặp an xả cũng không cho về” để so sánh với sự nghiệp “vá trời” cứu dân, cứu nước vĩ đại ấy thì việc cá nhân mình cũng chỉ là “việc con con”.

+ Cái việc “lỡ bước” của mình mà so với hùng tâm, tráng sĩ của “những kẻ vá trời” trong đó có chính mình, thì cũng như là “việc con con”.

   So sánh để hiểu rõ vị trí cá nhân mình trong sự nghiệp chung, Phan Châu Trinh trở nên lớn lao, đẹp đẽ hơn trong đức khiêm nhường của người chiến sĩ cách mạng mà vẫn giữ được vẻ đẹp lẫm liệt hiên ngang của “những kẻ vá trời”.

Nguồn website giaibai5s.com