A. LÍ THUYẾT – Đối lưu là sự truyền nhiệt bằng các dòng chất lỏng hoặc chất khí, đó là hình thức truyền nhiệt chủ yếu của chất lỏng và chất khí. – Bức xạ nhiệt là sự truyền nhiệt bằng các tia nhiệt đi thẳng. Bức xạ nhiệt có thể xảy ra cả ở chân không. – Trọng lượng của một lượng nước (hay khí) xác định (P không đổi) với lượng P = d.V khi bị đun nóng chúng nở ra (V tăng) do đó trọng lượng riêng d giảm, kết quả là lớp nước (hay khí) nóng hơn trở nên “nhẹ” đi và bị đẩy lên phía trên mặt nước, dòng nước lạnh hơn sẽ bị chìm xuống dưới tạo thành sự đối lưu. – Các vật nóng đều bức xạ nhiệt, vật càng nóng bức xạ nhiệt càng mạnh.

B. HƯỚNG DẪN GIẢI BÀI TẬP SÁCH GIÁO KHOA

I. ĐỐI LƯU

Câu 1. Nước màu tím không di chuyển một cách hỗn độn mà di chuyển thành dòng từ dưới lên.

Câu 2. Khi đun, nước ở phía dưới đáy nóng lên trước và nở ra, trọng lượng riêng của lớp nước này trở nên nhỏ hơn trọng lượng riêng của lớp nước lạnh phía trên, do đó lớp nước nóng nổi lên còn lớp nước lạnh chìm xuống dưới tạo thành dòng đối lưu.

Câu 3. Nhờ quan sát số chỉ của nhiệt kế nhúng trong cốc mà ta biết nước nóng lên.

Câu 4. Ở phía có ngọn nến, do có sự đối lưu mà lớp không khí nóng di chuyển lên trên, sự chênh lệch về áp suất làm cho khói hương di chuyển thành dòng xuống phía dưới. Kết quả của sự di chuyển này, tạo thành sự đối lưu như ta quan sát thấy.

Câu 5. Muốn đun nóng chất lỏng và chất khí phải đun từ phía dưới là vì trong chất lỏng và chất khí có hiện tượng đối lưu. Khi đun từ phía dưới, ta làm cho phần chất lỏng (hoặc khí) ở phía dưới nóng lên trước làm cho trọng lượng riêng của phần này giảm đi và đi lên phía trên. Phần chất lỏng (hoặc khí) ở phía trên chưa được đun : nóng sẽ đi xuống tạo thành dòng đối lưu.

Câu 6. Trong chân không và trong chất rắn không có hiện tượng đối lưu vì chân không là môi trường không có phân tử khí nào còn trong chất rắn các phân tử liên kết nhau rất chặt chẽ, chúng không thể di chuyển thành dòng được.

II. BỨC XẠ NHIỆT

Câu 7. Giọt nước màu dịch chuyển về đầu B. Hiện tượng đó chứng tỏ không khí trong bình đã nhận được nhiệt, nóng lên và nở ra.

Câu 8. Hiện tượng này chứng tỏ không khí trong bình đã lạnh đi và co lại. Miếng gỗ đã có tác dụng ngăn không cho nhiệt truyền từ bếp sang bình.

Câu 9. Không phải là dẫn nhiệt vì không khí là chất dẫn nhiệt rất kém. Không phải là đối lưu vì trong trường hợp này nhiệt truyền theo đường thẳng.

III. VẬN DỤNG

Câu 10. Bình chứa không khí được phủ muội đèn là để tăng khả năng hấp thụ các tia nhiệt cho bình chứa.

Câu 11. Vì các vật có màu sáng ít hấp thụ các tia nhiệt hơn nên mặc áo trắng vào mùa hè sẽ giảm khả năng hấp thụ các tia nhiệt làm cho ta có cảm giác mát hơn.

Câu 12.

Chất	Chất rắn	Chất lỏng	Chất khí	Chân không
Hình thức truyền nhiệt chủ yếu	Dẫn nhiệt	Đối lưu	Đối lưu	Bức xạ nhiệt

C. HƯỚNG DẪN GIẢI SÁCH BÀI TẬP TRANG 62-63-64

23.1. Chọn C. Chỉ ở chất lỏng và chất khí.

23.2. Chọn C. Sự truyền nhiệt từ đầu bị nung nóng sang đầu không bị nung nóng của một thanh đồng.

23.3. Đốt ở đáy ống. Vì đốt ở đáy ống sẽ tạo nên dòng đối lưu làm cho nước nhanh sôi hơn.

23.4. Khi đèn kéo quân được thắp lên, bên trong đèn xuất hiện các dòng đối lưu của không khí. Những dòng đối lưu này làm quay tán của đèn kéo quân.

23.5. Sự truyền nhiệt khi đua miếng đồng vào ngọn lửa làm miếng đồng nóng lên là sự dẫn nhiệt. Miếng đồng nguội đi là do truyền nhiệt vào không khí bằng bức xạ nhiệt. Do vậy sự truyền nhiệt khi miếng đồng nóng lên và khi miếng đồng nguội không được thực hiện bằng cùng một cách.

23.6. Vì nhôm dẫn nhiệt tốt hơn đất nên nhiệt từ trong ấm nhôm truyền ra ấm nhanh hơn. Nhiệt từ các ấm truyền ra không khí đều  bằng bức xạ nhiệt.

23.7. Miếng giấy sẽ quay do tác động của các dòng đối lưu.

23.8. Chọn A. Mọi vật đều có thể phát ra tia nhiệt.

23.9. Chọn B. Cả dẫn nhiệt và đối lưu đều có thể xảy ra trong không khí.

23.10. Chọn A. Dẫn nhiệt và bức xạ nhiệt đều có thể xảy ra trong không khí và trong chân không.

23.11. Chọn C. Bức xạ nhiệt.

23.12. Chọn C. Trọng lượng riêng của lớp chất lỏng ở trên lớn hơn của lớp ở dưới.

23.13. Chọn A. Chỉ bằng bức xạ nhiệt.

23.14. Chọn C. Sự đối lưu hòn gạch tới tay để bên trên tốt hơn từ hòn gạch tới tay để bên cạnh.

23.15. Để dễ dàng tạo ra sự truyền nhiệt bằng đối lưu.

23.16. Lớp nhũ màu trắng phản xạ tốt các tia nhiệt, hấp thụ các tia nhiệt kém nên hạn chế được truyền nhiệt từ bên ngoài vào làm cho xăng đỡ nóng hơn.

23.17. Vì nước dẫn nhiệt kém.

23.18. Khi đèn sáng sẽ có hiện tượng đối lưu trong không khí. Không khí chuyển động làm cho bằng giấy quay.

D. BÀI TẬP LUYỆN TẬP

Câu 1. Đối lưu là hình thức truyền nhiệt chủ yếu xảy ra trong chất nào? Hãy chọn câu trả lời đúng:

A. Chỉ ở chất lỏng.

B. Chỉ ở chất khí.

C. Chỉ ở chất lỏng và chất khí.

D. Trong chất rắn, lỏng và khí.

Câu 2. Có những phát biểu về sự truyền nhiệt cho từng trường hợp cụ thể sau. Hãy chọn cầu phát biểu đúng.

A. Khi sưởi ấm, nhiệt truyền từ bếp đến cơ thể bằng cả ba cách: Dẫn nhiệt, đối lưu, bức xạ nhiệt, nhưng chủ yếu là bức xạ nhiệt.

B. Nhiệt truyền từ Mặt Trời đến Trái Đất bằng bức xạ nhiệt.

C. Nhiệt truyền khi đun sôi nước là dẫn nhiệt và đối lưu, nhưng chủ yếu là đối lưu.

D. Cả ba trường hợp đều đúng.

Câu 3. Hãy chọn câu phát biểu sai trong các câu sau:

A. Chất rắn dẫn nhiệt tốt.Chất lỏng và chất khí dẫn nhiệt kém.

B. Sự dẫn nhiệt xảy ra ở trong chất rắn, lỏng, khí và ngay cả trong chân không.

C. Sự đối lưu không xảy ra ở trong chất rắn và trong chân không.

D. Bức xạ nhiệt có thể xảy ra ở trong chất lỏng, khí và ngay cả trong chân không.

Câu 4. Vật như thế nào thì có khả năng hấp thụ bức xạ nhiệt tốt ?

Hãy chọn câu trả lời đúng nhất.

A. Vật chỉ có bề mặt xù xì.

B. Vật chỉ có màu sẫm.

C. Vật có bề mặt xù xì, có màu nâu sẫm.

D. Vật nhẵn bóng và có màu sáng.

Câu 5. Trong những trường hợp sau, trường hợp nào chủ yếu không liên quan đến bức xạ nhiệt ? Hãy chọn câu trả lời đúng.

A. Chơi đèn kéo quân.

B. Sản xuất muối ăn.

C. Tạo ra pin mặt trời.

D. Ta cảm thấy nóng khi ngồi gần bóng đèn điện

Câu 6. Vai trò các bộ phận của bình thủy (técmốt) được phát biểu như sau:

Técmốt là một bình thủy tinh hai lớp, giữa là chân không để ngăn cản sự dẫn nhiệt.

B. Các lớp thủy tinh trong técmốt được tráng bạc để ngăn cách bức xạ nhiệt.

C. Miệng của técmốt được nút kín để ngăn sự đối lưu.

D. Cả ba câu phát biểu đều đúng.

Hãy chọn câu phát biểu đúng.

Câu 7. Tại sao trong các chất rắn không xảy ra đối lưu? Hãy chọn câu trả lời đúng nhất trong các câu sau:

A. Vì chất rắn có trọng lượng riêng lớn.

B. Vì các phân tử trong chất rắn liên kết với nhau rất chặt chẽ, chúng chỉ có thể dao động quanh một vị trí cân bằng xác định, chúng không thể di chuyển tạo thành dòng được.

C. Vì các phân tử của chất rắn không chuyển động mà chỉ đứng yên một chỗ.

D. Vì chất rắn khó có thể chuyển sang chất lỏng.

HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1. Chỉ ở chất lỏng và chất khí. Chọn C.

Câu 2. Cả ba câu phát biểu đều đúng. Chọn D.

Câu 3. Sự dẫn nhiệt xảy ra ở trong chất rắn, lỏng, khí và ngay cả  trong chân không. Là câu phát biểu sai. Chọn B.

Câu 4. Vật có bề mặt xù xì, có màu nâu sẫm. Chọn C.

Câu 5. Chơi đèn kéo quân. Chọn A.

Câu 6. Cả ba câu phát biểu đều đúng. Chọn D.

Câu 7. Vì các phân tử trong chất rắn liên kết với nhau rất chặt chẽ, chúng chỉ có thể dao động quanh một vị trí cân bằng xác định, chúng không thể di chuyển tạo thành dòng được. Chọn B.

Nguồn website giaibai5s.com