ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

1 – Tóm tắt nội dung tác phẩm: Ba nữ thanh niên xung phong thuộc tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến Trường Sơn. Nhiệm vụ của họ là quan sát khi địch ném bom, đo khối lượng đất đá cần phải san lấp, đánh dấu vị trí các quả bom chưa nổ và phá bom. Công việc của họ hết sức nguy hiểm. Mặc dù vậy, cuộc sống của họ vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thanh thản, thơ mộng và đặc biệt là gắn bó, yêu thương nhau trong tình đồng đội.

– Truyện được trần thuật từ ngôi thứ nhất, theo lời kể của Định – nhân vật chính. Sự lựa chọn vai kể như vậy rất phù hợp với nội dung tác phẩm cũng thuận lợi cho việc miêu tả, biểu hiện thế giới tâm hồn, những cảm xúc và suy nghĩ của ba cô gái.

2. Nhân vật trong truyện là ba cô gái trong tổ rà phá bom. Người kể chuyện cũng là một cô gái ấy. Từ góc nhìn này, tác giả có điều kiện miêu tả những suy nghĩ, tâm trạng của các cô một cách chân thực, cụ thể và gần gũi.

– Cùng chung một tổ, cùng trải qua cuộc sống đầy khó khăn, hiểm nghèo, họ đã trở thành những con người dũng cảm, can trường, coi những việc ném bom, phá bom… chỉ là những công việc bình thường hàng ngày. Đó là những người có tinh thần trách nhiệm cao đối với công việc nhưng đồng thời cũng dễ xúc cảm, giàu ước mơ, dễ vui mà cũng dễ trầm tư. Họ thích làm đẹp cho cuộc sống của mình và không bao giờ tỏ ra chán nản, thất vọng.

Họ có những điểm chung đồng thời cũng có những nét tính cách riêng: Phương Định nhạy cảm và hồn nhiên, thích mơ mộng, ưa sống với những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ vô tư, Chị Thao từng trải hơn nhưng cũng không thiếu những rung động, khát khao của tuổi trẻ. Nho trông có vẻ yếu đuối nhưng cũng rất tinh nghịch.

Xen giữa những trận bom, giữa những câu chuyện của ba chị em trong cuộc sống đời thường nhưng rất nóng bỏng ấy là dòng suy nghĩ lan man của nhân vật “tôi”. Từ những suy nghĩ vui vui về các anh bộ đội đến nỗi nhớ nhà, nhớ mẹ, nhớ rất rõ những đồ vật, những kỉ niệm ngày còn ở nhà… Đó là những suy nghĩ rất đời thường nhưng làm cho bức tranh chân dung người chiến sĩ thêm sống động. Nhất là đoạn cuối truyện, khi cơn mưa đá đã tan thì niềm vui nhỏ bé của các cô cũng không còn. Cô gái lại đắm chìm và những hồi ức quê nhà: Bao nhiêu . . hình ảnh gắn liền với bấy nhiêu kỉ niệm: mẹ, cái cửa sổ, bà bán kem, lũ trẻ, hoa trong công viên… mỗi hình ảnh chỉ kịp vụt qua trong thoáng chốc nhưng rất sắc nét, rất cụ thể…

4 Trong truyện, tác giả sử dụng ngôn ngữ trần thuật phù hợp với . nhân vật kể chuyện – cô gái thanh niên xung phong người Hà Nội – tạo cho tác phẩm có giọng điệu và ngôn ngữ tự nhiên, trẻ trung và đầy nữ tính. Những câu câu văn ngắn, nhịp nhanh tạo được không khí khẩn trương trong hoàn cảnh chiến trường. Ở những đoạn hồi tưởng, nhịp kể chậm lại, gợi nhớ những kỉ niệm của tuổi thiếu niên hồn nhiên, vô tư.

TƯ LIỆU THAM KHẢO

CẢM NHẬN TRUYỆN NGẮN “NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI” CỦA LÊ MINH KHUÊ

 

GỢI Ý

I. MỞ BÀI 

– Lê Minh Khuê thuộc thế hệ các nhà văn bắt đầu sáng tác trong thời kì chống Mĩ. Những tác phẩm đầu tay được viết trong những năm 1970.

– Từ sau 1975 sáng tác của Lê Minh Khuê bám sát những biến chuyển của cuộc sống, của xã hội, với tinh thần đổi mới. Cây bút nữa này có sở trường về viết truyện ngắn với ngòi bút miêu tả tinh tế tâm lí nhân vật nhất là qua các nhân vật nữ trong những tác phẩm của mình.

– Phương Định: nhân vật chính trong “Những ngôi sao xa xôi”, một nữ thanh niên xung phong, đẹp về ngoại hình lẫn vẻ đẹp trong tâm . hồn, có cá tính, đáng yêu, dũng cảm, lạc quan. Họ là những cô gái thanh niên xung phong mở đường dưới bom đạn của quân thù để đóng góp vào sự nghiệp chung của đất nước, của dân tộc.

II. THÂN BÀI 

1 Nêu và phân tích các đặc điểm tính cách của Phương Định.

a) Nêu hoàn cảnh, công việc của nhân vật.

Phương Định cùng Nho và Thao – những cô gái thanh niên xung phong – sống trên cao điểm giữa mênh mông khói bụi Trường Sơn và bom đạn hủy diệt của kẻ thù. Công việc của chị và đồng đội trong tổ trinh sát mặt đường là “Đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom”, để bảo vệ con đường cho những đoàn xe băng về phía trước, góp phần vào sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Công việc thật vinh quang nhưng cũng đầy hi sinh gian khổ. Nhưng chính hoàn cảnh gian khó, hiểm nguy này đã làm sáng lên những phẩm chất đáng quý của chị.

b) Trước hết điều ta cảm nhận được và cũng là điểm hấp dẫn nhất của nhân vật này với người đọc là tâm hồn trong sáng, giàu mơ mộng, là sự hồn nhiên như trẻ thơ của chị.

+ Phương Định là con gái Hà Nội vào chiến trường. Chị vừa qua tuổi học sinh vô tư lự. Giữa chiến trường khói lửa, chị vẫn hay nhớ lại những kỉ niệm êm đềm bên mẹ trong căn gác nhỏ, nhớ về thành phố tuổi thơ: “Tôi là con gái Hà Nội. Nói một cách khiêm tốn, tôi là một cô gái khá. Hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn”. 

+ Chị hay hay, hay cười một mình, hay ngắm mình trong gương. Chị tự đánh giá mình là một cô gái khá”. Đôi mắt “dài, màu nâu, hay nheo lại như chói nắng” và được các anh chiến sĩ nhận xét là “có cái nhìn sao mà xa xăm”. Chị cái điệu đàng của một cô gái Hà Nội, nhưng là cái điệu thật đáng yêu vì nó hồn nhiên và vô cùng chân thực.

+ Chị biết mình được nhiều người, nhất là các anh chiến sĩ để ý và có thiện cảm. Điều đó chị càng cảm thấy vui và xen lẫn niềm tự hào. Nhạy cảm nhưng chị lại không hay biểu lộ tình cảm của mình, tỏ ra kín đáo giữa đám đông, khiến cho người khác tưởng như là kiêu kì.

c) Bên cạnh đó là vẻ đẹp của tinh thần dũng cảm, thái độ bình tĩnh, vượt lên mọi hiểm nguy.

– Chạy trên cao điểm bị bom đạn cày nát, còn ẩn giấu những quả bom chưa nổ – cũng có nghĩa là nó nổ bất cứ lúc nào, cũng có nghĩa là đối mặt với thần chết. Nhưng chị vẫn thật bình thản, thậm chí còn thấy thú vị, dù trên mình còn có vết thương chưa lành miệng “Tôi bây giờ còn một vết thương chưa lành miệng ở đùi”. Dù quá quen thuộc với công việc nguy hiểm này, có khi một ngày phá tới năm quả bom, nhưng mỗi lần vẫn là một thử thách thần kinh cho đến từng cảm giác. Tư thế đàng hoàng, thái độ bình tĩnh, thao tác thành thạo khi phá bom. “Tôi đến gần quả bom, cảm thấy có ánh mắt các anh chiến sĩ dõi theo mình, tôi không sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứ đi đàng hoàng mà bước tới”.

– Gần kề quả bom, tức là phải đối mặt với cái chết và bất ngờ từng cảm giác của con người cũng trở nên sắc nhọn hơn: “Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người cứa vào da thịt tôi. Tôi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quả chậm. Nhanh lên một tí! Vỏ quả bom nóng. Mọi dấu hiệu chẳng lành”. Mục đích hoàn thành nhiệm vụ luôn được Phương Định đặt lên trên hết.

d) Trọng, chị luôn thường trực một tình cảm đồng chí, đồng đội , nồng ấm.

Tấm lòng vị tha, luôn quan tâm đến đồng chí, đồng đội.

+ Lo lắng, sốt ruột khi đồng đội lên cao điểm chưa về.

+ Luôn trìu mến yêu thương bạn bè (cách Phương Định nhận xét về Nho, phát hiện vẻ dễ thương: “Nhẹ, mát như một que kem trắng”, của bạn, việc chị rất hiểu các sở thích và tâm trạng chị Thao…).

+ Chăm sóc Nho tận tình khi cô bị thương. Ta không quên được hình ảnh chị bế Nho đặt trên đùi mình: nhìn thấy “máu túa ra từ cánh tay Nho, túa ra, ngấm vào đất” cho đến cảm giác nhìn đồng đội “không giống như cái que kem trắng khi nãy nữa… da xanh đi, mắt nhắm nghiền, quần áo đầy bụi”. Rồi hành động rửa vết thương cho Nho, pha sữa cho đồng đội uống… thật là tình cảm cao cả và thiêng liêng cho tình đồng đội, đồng chí.

Ngược lại, chị cũng rất cần sự cổ vũ động viên của đồng đội.

Rất yêu mến và cảm phục tất cả những người chiến sĩ mà chị phải gặp hằng đêm trên trọng điểm của con đường vào mặt trận

Chốt ý: Ngòi bút Lê Minh Khuê đã miêu tả sinh động, chân thực. tâm lí, tính cách nhân vật với thế giới nội tâm phong phú nhưng trong sáng. Cách nhìn, cách thể hiện con người thiên về cái tốt đẹp, cao thượng tất cả mọi hành động đều hướng vào cuộc chiến đấu thần thánh của dân tộc. Đó cũng là cảm hứng chủ đạo của văn học Việt Nam thời kì chống Mĩ.

2 Đánh giá nhân vật:

– Đường Trường Sơn, người lính lái xe, những cô gái thanh niên xung phong đã trở thành đề tài của nhiều tác phẩm thơ, truyện, ca khúc trong thời kháng chiến chống Mĩ. Ta có thể kể đến Phạm Tiến Duật, Lâm Thị Mỹ Dạ, truyện ngắn “Mảnh trăng cuối rừng”, của Nguyễn Minh Châu.

– Tác phẩm đã khắc họa đậm nét về thế hệ trẻ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và đề cao vai trò của người phụ nữ. Mở rộng ra, tác giả muốn để lại cho người đọc một bức tranh về con người mà đặc biệt là những cô thanh niên xung phong gan dạ phi thường – Họ đã tiếp nối những người phụ nữ anh hùng trong lịch sử chống ngoại xâm: bà Trưng, bà Triệu, Nguyễn Thị Định… hay hình tượng phụ nữ , trong văn học: Chị Út Tịch, chị Sứ… Tuy công việc làm có khác nhau, nhưng đều xuất phát từ lòng yêu nước và khát vọng tự do độc lập. Nhân vật Phương Định phần nào đã thể hiện chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong thời kì chống Mĩ cứu nước của dân tộc.

3 Nhận xét về nghệ thuật

Đây là một trong những truyện ngắn đầu tay của Lê Minh Khuê. Cùng viết về người lính, những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn, nhưng truyện vẫn có những nét đặc sắc riêng.

Trước hết thành công trong việc chọn ngôi kể: Truyện được trần thuật theo ngôi thứ nhất và người kể chuyện cũng là nhân vật chính. Sự lựa chọn ngôi kể như vậy phù hợp nội dung tác phẩm và tạo thuận lợi để tác giả miêu tả, biểu hiện thế giới tâm hồn, những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật. Chính bằng việc chọn ngôi kể này, tác giả đã tạo thuận lợi để nhân vật chính biểu hiện đời sống nội tâm với nhiều cảm xúc, hồi tưởng… làm hiện lên vẻ đẹp trong sáng của các nhân vật. Điểm nhìn trần thuật ngôi thứ nhất đã xóa đi khoảng cách giữa người kể chuyện và nhân vật làm cho câu chuyện càng gần gũi, bình dị và gắn với đời thường hơn.

– Ngôn ngữ trần thuật phù hợp với nhân vật kể chuyện: tạo cho tác phẩm có giọng điệu và ngôn ngữ tự nhiên gần với khẩu ngữ. Lời kể thường dùng những câu văn ngắn, nhịp nhanh tạo được không khí ấm áp, khẩn trương ở chiến trường. Trong những đoạn hồi tưởng về quá khứ nhịp kể chậm rãi gợi nhớ tuổi niên thiếu vô tư, hồn nhiên sống bên mẹ cũng như không khí hòa bình trước chiến tranh.

– Truyện ngắn có cốt truyện khá đơn giản: Tác giả thành công việc tạo dựng khung cảnh và không khí ở một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn, bằng một vài nét miêu tả không rườm rà.

– Thành công về nghệ thuật miêu tả tâm lí và ngôn ngữ nhân vật: Tâm lí Phương Định được miêu tả cụ thể, tinh tế đến từng cảm giác, ý nghĩ… dù chỉ thoảng qua trong chốc lát. Cách sử dụng ngôn ngữ cả lời trần thuật và ngôn ngữ đối thoại khá tự nhiên, trẻ trung, giàu nữ tính phù hợp với tâm lí nhân vật. Đó còn nhờ sự am hiểu sâu sắc cuộc sống, cùng với tình cảm và suy nghĩ của những con người trẻ tuổi trên tuyến đường Trường Sơn.

– Nhan đề cũng thật lãng mạn: Đó là thứ ánh sáng ẩn hiện tuy xa xôi nhưng có sức lôi cuốn, thu hút lạ thường. Đó còn là biểu tượng về sự ngời sáng phẩm chất cách mạng trong những cô gái thanh niên xung phong ở núi rừng Trường Sơn thời kì chống Mĩ.

III. KẾT BÀI

– HS tự làm.

Nguồn website giaibai5s.com

Học tốt Ngữ Văn 9 Tập 2 – Bài 28: Văn bản: Những ngôi sao xa xôi
Đánh giá bài viết