I. Giới thiệu
Dương Khuê (1839 – 1902) người làng Vân Đình, tổng Phương Đình, tỉnh Hà Đông (nay là huyện Ứng Hòa, Hà Nội), đỗ tiến sĩ năm 1868, là bạn thân của Nguyễn Khuyến.
Bài Khóc Dương Khuê được Nguyễn Khuyến viết bằng chữ Hán, sau đó được chính tác giả dịch ra chữ Nôm.
II. Tìm hiểu tác phẩm
1. Bố cục bài thơ
Bài thơ thể hiện cảm xúc của tác giả khi hay tin bạn mất. Bài thơ có thể chia làm bốn phần:
– Hai câu đầu: tin bạn mất đến một cách đột ngột.
– 12 câu tiếp theo: sự hồi tưởng về những kỉ niệm thời xuân xanh, chưa thành đạt.
– 8 câu tiếp theo: về những ấn tượng mới trong lần gặp cuối cùng giữa hai người.
– 16 câu còn lại: nỗi đau, sự trống vắng của nhà thơ khi bạn qua đời.
2. Tình bạn thắm thiết, thủy chung giữa nhà thơ và người được khóc
Tình bạn thắm thiết, thủy chung giữa hai người được tác giả diễn đạt qua sự vận động của cảm xúc thơ. Đầu tiên là nỗi đau khi hay tin bạn qua đời. Câu thơ Bác Dương thôi đã thôi rồi! là tiếng kêu thương, đột ngột, thất vọng. Cụm từ thôi đã thôi rồi chỉ gồm các hư từ nhằm nhấn mạnh đến sự mất mát không gì bù đắp nổi. Câu thơ thứ hai dàn trải diễn tả sự mất mát, cả không gian như nhuốm một màu tang tóc.
Tình bạn thắm thiết ấy được cụ thể hóa qua đoạn thơ thứ hai. Đó là những kỉ niệm về một thời đèn sách, những thú vui nơi dặm khách, nơi gác hẹp, đắm say trong lời ca, tiếng đàn, nhịp phách…
Tình bạn ấy còn được thể hiện trong đoạn kết, diễn tả nỗi đau của tác giả khi bạn không còn nữa. Nỗi đau thể hiện ở nhiều cung bậc: lúc đột ngột, lúc ngậm ngùi, luyến tiếc, lúc lắng đọng thấm sâu chi phối tuổi già của tác giả. Hai câu kết là nỗi đau không nước mắt, nỗi đau như dồn vào lòng:
Tuổi già giọt lệ như sương
Hơi đâu ép lấy hai hàng chứa chan.
3. Những biện pháp nghệ thuật tu từ đặc sắc
– Cách nói giản: Bác Dương thôi đã thôi rồi!
– Biện pháp nhân hóa: Nước mây man mác.
– Cách nói so sánh: Tuổi già giọt lệ như sương.
– Cách sử dụng lối liệt kê: có lúc, có khi, cũng có khi… nhằm tái hiện những kỉ niệm về tình bạn thân thiết và tấm lòng của nhà thơ đối với bạn.
Nguồn website giaibai5s.com