A. TÓM TẮT LÝ THUYẾT 1. Âm phản xạ – tiếng vang: – Âm gặp mặt chắn đều bị phản xạ nhiều hay ít. – Tiếng vang là âm phản xạ nghe được cách âm trực tiếp ít nhất là 1/15 giây. Ví dụ: miếng xốp, áo len… 2. Vật phản xạ âm tốt và vật phản xạ âm kém: – Các vật mềm có bề mặt gồ ghề phản xạ âm kém (hấp thụ âm tốt). – Các vật cứng có bề mặt nhẵn phản xạ âm tốt (hấp thụ âm kém). Ví dụ: mặt gương, tấm kim loại…

B. TRẢ LỜI CÁC CÂU HỎI TRONG SÁCH GIÁO KHOA

C1. Em đã từng nghe được tiếng vang ở đâu? Vì sao em nghe được tiếng vang đó?

Giải

Tùy học sinh – các thí dụ có thể là:

– Tiếng vang ở vùng có núi.Vì ta phân biệt được âm phát ra trực tiếp và âm truyền đến núi rồi dội trở lại đến tai ta.

– Tiếng vang trong phòng rộng.Vì ta phân biệt được âm phát ra trực tiếp và âm truyền đến tường phòng rồi dội trở lại đến tai ta.

– Tiếng vang từ giếng nước sâu.Vì ta phân biệt được âm phát ra trực tiếp và âm truyền đến mặt nước giếng rồi dội trở lại đến tai ta.

C2. Tại sao trong phòng kín ta thường nghe thấy âm to hơn so với khi ta nghe chính âu đó ở ngoài trời?

Giải

Ta thường nghe thấy âm thanh trong phòng kín to hơn khi ta nghe chính âm thanh đó ngoài trời vì ở ngoài trời ta chỉ nghe được âm đó phát ra, còn ở trong phòng kín ta nghe được âm phát ra và âm phản xạ từ tường cùng một lúc nên nghe to hơn.

C3. Khi nói to trong phòng rất lớn thì nghe được tiếng vang. Nhưng nói to như vậy trong phòng nhỏ thì lại không nghe thấy tiếng vang.

a. Trong phòng nào có âm phản xạ?

b. Hãy tính khoảng cách ngắn nhất từ người nói đến bức tường để nghe được tiếng vang. Biết vận tốc âm trong không khí là 340 m/s.

Giải

a. Trong cả hai phòng đều có âm phản xạ. Khi em nói trong phòng nhỏ, mặc dù vẫn có âm phản xạ từ tường phòng đến tai nhưng em không nghe được tiếng vang vì âm phản xạ từ tường phòng và âm nói ra đến tai em gần như cùng một lúc.

b. Khoảng cách ngắn nhất từ người nói đến bức tường để nghe được tiếng vang là: 340 m/s. 1/30 s = 11,3 m.

Kết luận: Có tiếng vang khi ta nghe thấy âm phản xạ cách với âm phát ra một khoảng ít nhất là 1/15s.

C4. Trong những vật sau đây, vật nào phản xạ âm tốt, vật nào phản xạ âm kém? Miếng xốp, mặt gương, áo len, mặt đá hoa, ghế đệm mút, tấm kim loại, cao su xốp, tường gạch.

Giải

Vật phản xạ âm tốt là: mặt gương, mặt đá hoa, tấm kim loại, tường gạch. Vật phản xạ âm kém là: miếng xốp, áo len, ghế đệm mút, cao su xốp.

C5. Trong nhiều phòng hòa nhạc, phòng chiếu bóng, phòng ghi âm, người ta thường làm tường sần sùi và treo rèm nhung để làm giảm tiếng vang. Hãy giải thích tại sao?

Giải

Làm tường sần sùi, treo rèm nhung để hấp thụ âm tốt hơn nên giảm tiếng vang. Âm nghe được rõ hơn.

C6. Khi muốn nghe rõ hơn, người ta thường đặt bàn tay khum lại, sát vào vành tai (hình 14.3), đồng thời hướng tai về phía nguồn âm. Hãy giải thích tại sao?

Giải

Mỗi khi khó nghe, người ta thường làm như vậy để hướng tâm phản xạ từ tay đến đến tai ta giúp ta nghe được âm to hơn.

C7. Siêu âm có thể phát thành chùm tia hẹp và ít bị nước hấp thu nên truyền đi xa trong nước. Vì thế người ta thường sử dụng sự phản xạ của siêu âm để xác định độ sâu của biển.

Giả sử tàu phát ra siêu âm và thu được âm phản xạ của nó từ đáy biển sau 1 giây (hình 14.4). Tính gần đúng độ sâu của đáy biển, biết vận tốc truyền siêu âm trong nước là 1500 m/s?

Giải

Âm truyền từ tàu tới đáy biển 1/2 giây. Độ sâu của biển là:

1500 m/s. 1/2 s = 750m

C8. Hiện tượng phản xạ âm được sử dụng trong những trường hợp nào dưới đây?

a. Trồng cây xung quanh bệnh viện.

b. Xác định độ sâu của biển.

c. Làm đồ chơi “điện thoại dây”.

d. Làm tường phủ dạ, nhung.

Giải

a, b, d.

C. BÀI TẬP VẬN DỤNG

1. Những câu sau đây theo em, câu nào không đúng?

A. Trong hang động, nếu có nguồn âm, thì sẽ có tiếng vang.

B. Âm thanh truyền đi gặp vật chắn thì dội ngược lại gọi là âm phản xạ.

C. Để có được tiếng vang thì âm phản xạ phải đến sau 3 giây so với âm phát ra.

D. Vật làm cho âm dội ngược lại được gọi là vật phản xạ âm.

Giải

Chọn A. Vì tiếng vang là âm phản xạ nghe được, cách âm trực tiếp ít nhất 1/15 giây. Trong hang động có âm phản xạ nhưng chưa chắc có tiếng vang.

2. Biết vận tốc truyền âm trong không khí là 340 m/s. Hỏi để có được tiếng vang thì khoảng cách từ nguồn phát ra âm đến vật phản xạ phải là bao nhiêu?

A. Nhỏ hơn 11m.

B. 12m.

C. 13m.

D. lớn hơn 13m.

Hỏi kết quả nào không đúng?.

Giải

Chọn A. Vận tốc truyền âm trong không khí là 340m/s.

Khoảng cách tối thiểu từ nguồn âm đến vật phản xạ phải là

3. Tại sao tường của nhà hát thường làm gồ ghề?

A. Để đỡ tốn công làm nhẵn.

B. Để tạo cảm giác lạ cho khán giả.

C. Để làm giảm tiếng vang.

D. Vì cả ba nguyên nhân trên.

Theo em phương án nào đúng nhất?

Giải

Chọn C. Trong nhà hát, khán thính giả cần được nghe những âm thanh chuẩn, nên người ta thiết kế những bức tường gồ ghề để hấp thụ âm tốt, giảm tiếng vang.

4. Tại sao khi đi vào vùng núi, nhất là đứng trong thung lũng ta lại thường nghe thấy tiếng vọng lại âm thanh do chính mình phát ra?

Giải

Ta biết âm thanh khi gặp vật chắn sẽ bị dội lại. Khi đi vào vùng núi hoặc ở thung lũng, âm thanh do ta phát ra gặp mặt chắn là các vách núi bị dội ngược trở lại, vì âm phản xạ này đến tai ta chậm hơn nhiều so với âm phát ra nên ta có thể phân biệt rõ âm phát ra và âm phản xạ, đây chính là tiếng vang hay ta thường gọi là tiếng vọng của núi.

5. Đặt một mặt chắn ở phía trước một nguồn âm và đặt tại ngay nguồn âm đó, nhận thấy sau 1/10s thì nghe thấy âm phản xạ, hỏi mặt chắn đó đặt cách nguồn âm bao xa? Biết vận tốc truyền âm trong không khí là 340m/s.

Giải

Thời gian âm thanh đi từ nguồn âm tới gặp mặt chắn rồi quay ngược trở lại là 1/10s. Trong thời gian đó âm thanh đi được quãng đường là:

S = v.t = 340 x 1/10 = 34m

Vậy khoảng cách từ nguồn âm tới mặt chắn là:

34m:2 = 17 (m)

6. Tại sao sau một tiếng nổ lớn (tiếng sấm chẳng hạn) ta thường nghe tiếng rầm kéo dài?

Giải

Sau khi nổ, sẽ có tiếng nổ đi trực tiếp từ nơi nổ đến tai. Một số âm thanh khác phản xạ từ nhà cửa, rừng núi, mặt đất đến tai sau đó. Vì vậy tiếng rên là tiếng của âm phản xạ.

7. Để việc ghi âm trên băng, đĩa đạt chất lượng cao, những ca sĩ thường được mời đến những phòng ghi âm chuyên dụng chứ không phải tại nhà hát. Tại sao vậy?

Giải

Tại nhà hát vẫn còn tiếng vang, nếu ghi âm tại đây, chất lượng âm giảm đi.

8. Em phải đứng cách xa vách núi ít nhất là bao nhiêu để tại đó, em nghe được tiếng vang tiếng nói của mình? Biết rằng vận tốc truyền âm trong không khí là 340m/s

Giải

Để có tiếng vang trong không khí, thời gian kể từ khi âm phát ra đến khi nhận được âm phản xạ tối thiểu phải bằng 1/15s. Trong khoảng 1/15s âm đi được một quãng đường là:

S = v.t = 340m/s x 1/15s = 22,7(m)

Vậy để nghe được tiếng vang tiếng nói của mình, phải đứng cách núi ít nhất: 22,7:2 = 11,35 (m).

Nguồn website giaibai5s.com