I. Yêu cầu

– Kiểu bài lập luận chứng minh.

– Nội dung : chứng minh kinh nghiệm trong câu tục ngữ và ý kiến nhận xét của bạn.

II. Gợi ý

– Với dạng đề này, cần chú ý : hai nhận định có vẻ trái ngược nhau nhưng thực chất là thống nhất, bổ sung cho nhau.

+ Đi một ngày đàng là nói đến điều kiện mở rộng tầm nhìn, tạo điều kiện tiếp xúc, giao lưu để có thể học hỏi được nhiều điều hay (sàng khôn).

+ Nhưng nếu chỉ đi, mà thiếu ý thức, thiếu tinh thần chủ động học hỏi thì đi cũng vô ích, sẽ không thu được kết quả nào, ngược lại, còn chuốc lấy mệt nhọc, tốn kém.

+ Việc vận dụng tinh thần của tục ngữ cần có sáng tạo, chủ động chứ không nên máy móc, cứng nhắc.

– Các luận cứ (lí lẽ và dẫn chứng) phải được sắp xếp hợp lí để quá trình lập luận chứng minh được mạch lạc rõ ràng.

III. Lập dàn ý

A. MỞ BÀI

– Nêu quan điểm cần chứng minh : Đi một ngày đàng học một sàng khôn, nhưng điều đó chỉ đúng với người có ý thức học tập.

– Còn nếu không có ý thức học tập thì sẽ chẳng có “sàng khôn” nào, dẫu cho có đi đến mấy “ngày đàng” chăng nữa.

B. THÂN BÀI

1. Giải thích ý nghĩa của câu tục ngữ

– Đi một ngày đàng (ngày đường) : dùng thời gian đi để chỉ quãng đường đi được coi là tương đối xa và khác lạ so với nơi mình ở quanh năm, suốt tháng, quẩn quanh hằng ngày…

– Học một sàng khôn : học được nhiều điều hay, biết được nhiều điều mới lạ…

2. Vì sao “đi một ngày đàng” lại học được “một sàng khôn”?

– Lí lẽ : có cơ hội tiếp xúc, có cơ hội giao lưu để học tập.

– Dẫn chứng.

3. Tuy vậy, có phải là cứ “đi một ngày đàng” là học được “một sàng khôn” không ?

– Lí lẽ : phải có ý thức học tập, hỏi han thì “đi” mới có kết quả. Không có tinh thần, ý thức học tập thì “đi không lại trở về không”.

– Dẫn chứng.

C. KẾT BÀI

– Khẳng định lại quan điểm về tính biện chứng kết hợp giữa “đi” và ý thức học hỏi.

– Liên hệ : học sinh sẽ cố gắng thu thập “sàng khôn” như thế nào.

IV. Bài minh họa

Trong kho tàng tục ngữ Việt Nam, có nhiều câu nói lên kinh nghiệm, phương pháp học tập rất phong phú, trong đó “Đi một ngày đàng học một sàng khôn” là một ví dụ điển hình. Nhưng đi như thế nào để thu được một “sàng khôn” mới là điều đáng nói.

Trước tiên, chúng ta nên tìm hiểu ý nghĩa của câu tục ngữ “Đi một ngày đàng” chỉ việc đi tới những nơi xa lạ, khác với chỗ sống hằng ngày. “Sang” là dụng cụ để sàng lọc, chọn lấy hạt to, hạt tốt. “Sang khôn” cũng hiểu như vậy, ý nói sự chắt lọc, thu lượm được nhiều điều hay, những kiến thức mới, bổ sung thêm hiểu biết cho bản thân. Đồng thời, câu tục ngữ cũng nói lên ước mơ của ông cha ta xưa – người nông dân quanh năm, ngày tháng chỉ biết ruộng đồng, luỹ tre, con trâu, cái cày,… Họ mong được đi, được mở mang đầu óc của mình : “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”, bởi đó chính là cơ hội tiếp xúc với bên ngoài, giao lưu, học hỏi. Chẳng thế mà có câu :

“Đi cho biết đó biết đây,
Ở nhà với mẹ biết ngày nào khôn.”

Đó cũng nhằm khuyến khích chúng ta đi đây đi đó để thu thập vốn sống. Ngoài việc học kiến thức lí thuyết trong sách vở, ở trường, ở lớp… việc học ở thực tế xã hội cũng rất quan trọng. Tuy vậy, không phải cách đi nào cũng mang lại ích lợi. Ở đây, cần có ý thức nâng cao trí tuệ, say mê tìm tòi, học tập thì mới có kết quả tốt đẹp. Ngược lại, nếu thiếu tinh thần học hỏi, sẽ biến việc đi lại thành ra vô nghĩa, một thân, vất vả mà chẳng được ích lợi gì. Từ đó, chúng ta thấy rằng, điều cốt yếu không phải là đi nhiều, đi ít mà mỗi con người, cần có ý thức tiếp thu cái hay, cái đẹp ngoài xã hội để làm mình trở nên hoàn thiện hơn. Trong cuộc sống, ai cũng cần kiến thức, và cũng có rất nhiều cách học, phương pháp học khác nhau, nhưng quả thực, kinh nghiệm đúc rút từ câu tục ngữ trên rất có ý nghĩa. Bước ra đường đời, không phải lúc nào cũng áp dụng câu tục ngữ một cách công thức, lí thuyết, mà nhiều khi cách xử lí lại nằm ở vốn sống thực tế. Bởi vậy, chỉ có đi lại, học hỏi, mới có những kiến thức, vốn liếng như thế.

Nhìn vào, nhiều người dễ lầm tưởng câu tục ngữ và nhận định của bạn trái ngược, nhưng thực chất nó lại bổ sung cho nhau. Chúng đều mang ý nghĩa khích lệ ta chịu khó, tích cực học hỏi ngoài đời.

Đối với học sinh, sinh viên, quan điểm trên càng trở nên có giá trị, bởi trong tương lai, đó là những chủ nhân tương lai của đất nước, cần có cách xử lí, ứng dụng thông minh trong thực tế. Bởi vậy, câu tục ngữ cũng như ý kiến của bạn kia đều là bài học quý giá cho mỗi chúng ta.

Tục ngữ có câu Đi một ngày đàng học một sàng khôn Nhưng có bạn nói Nếu không có ý thức học tập thì chắc gì đã có sàng khôn nào