KÌ THI TUYỂN SINH LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Khoá ngày 21 tháng 06 năm 2012 tại Hà Nội
Thời gian: 120 phút (không tính thời gian giao đề)
ĐỀ CHÍNH THỨC
PHẦN I (7 điểm)
Nhà thơ Phạm Tiến Duật có câu thơ thật độc đáo:
“Không có tính không phải vì xe không có tính
Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi.”
Và trên chiếc xe ấy, người chiến sĩ lái xe đã:
“Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng
Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim
Thấy sao trời và đột ngột cánh chim
Như sa như ùa vào buồng lái.”
(Trích Ngữ văn 9, tập một, NXB Giáo dục 2011)
1. Những câu thơ vừa dẫn trích trong tác phẩm nào? Cho biết năm sáng tác của tác phẩm đó.
2. Chỉ ra từ phủ định trong câu thơ độc đáo trên. Việc dùng liên tiếp từ phủ định ấy nhằm khẳng định điều gì và góp phần tạo nên giọng điệu gì cho bài thơ.
3. Dựa vào khổ thơ trên, hãy viết đoạn văn nghị luận khoảng 12 câu lập luận diễn dịch làm rõ cảm giác của người chiến sĩ lái xe trên chiếc xe không kính, trong đó có sử dụng câu phủ định và phép thế (gạch dưới câu phủ định và những từ ngữ dùng làm phép thế).
4. Chép lại hai câu thơ liên tiếp sử dụng từ phủ định trong tác phẩm (được xác định ở câu hỏi 1).
PHẦN II (3 điểm)
1. Lặng lẽ Sa Pa là một truyện ngắn thành công của nhà văn Nguyễn Thành Long. Em hãy giới thiệu ngắn gọn (khoảng nửa trang giấy thi) về tác phẩm này.
2. Trong nhan đề Lặng lẽ Sa Pa, tác giả đã sắp xếp các từ khác với trật tự thông thường như thế nào? Cách sắp xếp ấy có dụng ý gì trong việc thể hiện chủ đề truyện ngắn?
3. Ghi lại một dẫn chứng ở một bài thơ đã học (nêu rõ tên tác phẩm) để thấy rằng cách sắp xếp đó được nhiều tác giả sử dụng trong sáng tác của mình.
GỢI Ý LÀM BÀI
PHẦN I
1. – Những câu thơ vừa trích dẫn được trích trong tác phẩnu Bài thơ về tiểu đội xe không kính của nhà thơ Phạm Tiến Duật.
– Bài thơ được sáng tác vào năm 1969 (vào giai đoạn kháng chiến chống Mĩ).
2. – Từ phủ định trong bài thơ: không có, không phải.
– Việc dùng liên tiếp từ phủ định “không” nhằm khẳng định tính chất đặc biệt của hình tượng những chiếc xe trong bài thơ:
+ Những chiếc xe này trước đây cũng có đầy đủ kính như tất cả những chiếc xe bình thường khác. Vì vậy, tác giả đã lí giải: “Không có tính không phải vì xe không có kính”.
+ Không có kính bởi chiến tranh ác liệt “bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi”.
=> Việc sử dụng tiếp từ phủ định “không” còn nhằm khẳng định tính chất khốc liệt của cuộc chiến tranh và khẳng định lòng dũng cảm của những chiến sĩ lái xe trên đường Trường Sơn. Họ không sợ gian khổ, không sợ hi sinh, luôn lạc quan yêu đời, tất cả vì miền Nam thân yêu.
– Việc dùng liên tiếp từ phủ định ấy nhằm góp phần tạo nên giọng điệu vừa gần gũi, tự nhiên vừa mạnh mẽ, làm nổi bật khí phách của những người chiến sĩ lái xe Trường Sơn trong cuộc kháng chiến chống Mĩ.
3. Khi làm câu này, các em cần chú ý:
– Viết đúng đoạn văn nghị luận với số câu theo đề yêu cầu. – Trong đoạn văn bắt buộc phải có câu phủ định, có phép thế.
– Đây là đoạn văn diễn dịch nên câu chủ đề phải nằm ở đầu đoạn. Các câu tiếp theo nhằm làm sáng rõ nội dung thể hiện ở câu chủ đề.
– Nội dung của đoạn văn: làm rõ cảm giác của người chiến sĩ lái xe trên chiếc xe không kính. Người lính lái xe có những cảm giác như:
+ Khó chịu vì xe không có kính nên gió lùa vào buồng lái làm cho mắt người lái xe bị “gió vào xoa mắt đắng”.
+ Cảm giác thú vị vì người lái xe và thiên nhiên như hoà vào nhau hơn “Thấy sao trời và đột ngột cánh chim / Như sa như ùa vào buồng lái”.
+ Thấy gần gũi hơn với miền Nam thân yêu “Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim”.
4. Em có thể chép hai câu thơ liên tiếp có sử dụng từ phủ định trong Bài thơ về tiểu đội xe không kính:
“Không có tính, rồi xe không có đèn Không có mui xe, thùng xe có xước”
PHẦN II
1. Khi làm câu này, bài cần trình bày được những ý sau:
a) Giới thiệu những nét chính về tác giả, tác phẩm
– Nguyễn Thành Long là nhà văn viết từ thời kháng chiến chống Pháp. Ông là cây bút chuyên về truyện ngắn và kí.
– Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa là kết quả của chuyến đi lên Lào Cai trong mùa hè 1970 của tác giả. Truyện rút từ tập Giữa trong xanh in năm 1972.
b) Giới thiệu về nội dung của tác phẩm
– Tác giả viết về những con người lao động bình thường ở Sa Pa
+ Anh thanh niên làm công tác khí tượng một mình trên đỉnh núi cao. Anh sống giản dị, khiêm tốn, trẻ trung, lành mạnh và giàu nghị lực. Anh hiếu khách, cởi mở và rất mực chân tình… Anh là người mang những phẩm chất tốt đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam trong công cuộc xây dựng đất nước.
+ Ông kĩ sư ở vườn rau, kiên trì nghiên cứu về giống cây su hào để củ su hào to hơn, ngon hơn phục vụ nhân dân
+ “Đồng chí” nghiên cứu khoa học suốt ngày chờ sét để làm một cái bản đồ sét riêng cho nước ta đến nỗi không dám đi đâu để tìm vợ, vì sợ đi nhỡ có sét lại vắng mặt mình…
+ Cô kĩ sư tình nguyện lên công tác miền núi.
+ Tác giả ca ngợi, trân trọng, khâm phục những con người lao động thầm lặng.
– Tác giả miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên Sa Pa.
+ Cảnh đoàn xe đi qua rừng đào với những đàn bò đang ăn cỏ ở các lồng cỏ trong thung lũng hai bên đường.
+ Cảnh Sa Pa vào lúc nắng lên, mây tan.
+ Cảnh anh thanh niên và cô gái trong vườn hoa.
c) Giới thiệu về nghệ thuật tác phẩm
– Xây dựng tình huống truyện hợp lí.
– Cách kể chuyện tự nhiên.
– Xây dựng nhân vật chân thật, sống động.
– Kết hợp hài hoà giữa tự sự, trữ tình và bình luận.
d) Cảm nghĩ của em
– Trong nhan đề Lặng lẽ Sa Pa, tác giả đã sắp xếp các từ khác với trật tự thông thường. Cụ thể, tác giả đã dùng biện pháp đảo ngữ. Theo cách sắp xếp từ ngữ thông thường, tựa đề sẽ là Sa Pa lặng lẽ. Còn tác giả lại đảo lại là Lặng lẽ Sa Pa.
– Cách sắp xếp ấy thể hiện rất rõ dụng ý của tác giả:
+ Làm nổi bật vẻ đẹp lặng lẽ của đất trời Sa Pa.
+ Làm nổi bật vẻ đẹp của sự hy sinh thầm lặng của những con người lao động bình thường.
3. Đề bài chỉ yêu cầu ghi lại một dẫn chứng ở một bài thơ đã học, nên các em có thể chọn một dẫn chứng bất kì ở các lớp đã học, miễn là tác giả có sử dụng biện pháp đảo ngữ.
Ví dụ:
Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ mấy nhà.
(Qua đèo Ngang – Bà Huyện Thanh Quan)