HƯỚNG DẪN

1, Ý nghĩa nhan đề bài thơ “Hai chữ nước nhà”

Hai chữ nước nhà là bài thơ mở đầu tập Bút quan hoài 1 được sáng tác vào năm 1926. Mượn đề tài lịch sử thời quân Minh xâm lược nước ta, Nguyễn Phi Khanh bị giặc bắt đem sang Trung Quốc, Nguyễn Trãi định đi theo cha, nhưng tới biên giới phía Bắc, Phi Khanh đã khuyên Nguyễn Trãi nên quay trở về để lo tính việc trả thù nhà, đền nợ nước.

2, Giọng điệu của đoạn thơ

– Đây là lời dặn dò trăng trối của Nguyễn Phi Khanh với con là Nguyễn Trãi trước lúc vĩnh biệt, trong bối cảnh nước mất nhà tan.

Đoạn thơ nặng ân tình và đầy xót xa, đau đớn. Cho nên giọng thơ lâm li, bị thiết, nhiều cảm thán.

– Thể thơ truyền thống song thất lục bát rất giàu thanh điệu. Cách ngắt nhịp và thanh trắc nằm giữa hai câu thất kết hợp âm điệu câu lục bát, giúp cho nhạc tính của từng khổ thơ trở nên phong phú, thích hợp cho việc diễn tả tâm sự, đặc biệt là tiếng lòng sầu thảm, xót xa, oán thán. Ở đây, nỗi đau mất nước và ý chí phục thù cứu nước chứa đựng trong đoạn thơ song thất lục bát này.

3, Bố cục của đoạn trích

– Câu 1 – câu 8:

Tâm trạng của người cha trong cảnh ngộ éo le, đau đớn.

– Câu 9 – câu 28:

Hiện tình đất nước trong cảnh đau thương, tang tóc.

– Câu 29 – câu 36:

Thế bất lực của người cha và lời dặn dò con.

4, Chi tiết nghệ thuật biển hiện bối cảnh không gian

Không gian diễn ra cuộc chia li là một vùng biên giới ảm đạm, heo hút: ải Bắc, mây sầu, gió thảm, hổ thét, chim kêu… Đối với cuộc ra đi không có ngày trở lại của Nguyễn Phi Khanh thì đây là điểm cuối cùng để rồi vĩnh biệt tổ quốc, quê hương. Tâm trạng ấy phủ lên cảnh vật một màu tang tóc, thê lương, càng như giục con sâu trong lòng người, tạo nên sắc gợi cảm cho đoạn thơ. Dù từ ngữ ước lệ, đoạn thơ vẫn tạo được không khí chung cho toàn bài, làm người đọc liên tưởng đến không khí của thời kì những năm 20 của thế kỉ XX.

5, Hoàn cảnh éo le và tâm trạng hai nhân vật Nguyễn Phi Khanh và Nguyễn Trãi

Hạt máu nóng thâm quanh hồn nước,

Chút thân tàn lần bước dặm khơi,

Trông con tầm tã châu rơi,

Con ơi, con nhớ lấy lời cha khuyên.

– Hoàn cảnh thật éo le: cha bị bắt giải sang Tàu, không mong ngày trở lại, con muốn đi theo để phụng dưỡng cha già cho tròn đạo hiếu, nhưng cha phải dằn lòng khuyên con trở về lo trả thù nhà, đền nợ nước. Tình cảm vô cùng đau đớn xót xa: nước mất nhà tan, cha con li biệt. Cho nên máu và lệ hòa quyện nhau.

Trong bối cảnh không gian và tâm trạng như thế, lời khuyên của người cha có ý nghĩa như một lời trăng trôi thiêng liêng xúc động và có sức truyền cảm mạnh mẽ, khiến người con phải khắc cốt ghi xương.

6, Phân tích đoạn thơ giữa

– Tác giả nhập vai người trong cuộc – một nạn nhân vong quốc đang đi vào chỗ chết để miêu tả hiện tình đất nước và kể tội ác của quân xâm lược. Bao cảm xúc chân thành, nỗi đau da diết đã làm xúc động lòng người. Hơn thế nữa, người đọc những năm 20 của thế kỉ XX cũng là những nạn nhân vong quốc, dễ dàng cảm nhận như nỗi đau của chính mình. Cũng một lũ khác giống tàn bạo đang gây nên biết bao thảm họa xương rừng máu sông, biết bao cảnh siêu tán hao mòn như thế. Sức truyền cảm của đoạn thơ trước hết là ở đó.

7, Màu sắc trữ tình và sức lay động của đoạn thơ

– Xen vào những dòng tự sự là những lời cảm thán:

Thảm vong quốc kể sao xiết kể,

Trông cơ đồ nhường xé tâm can,

Ngậm ngùi đất khác giới than,

Thương tâm nòi giống lầm than nỗi này!

Hình ảnh thơ diễn tả cảm xúc mạnh mẽ sâu sắc, kể sao xiết kể, xé tâm can, ngậm ngùi, khóc than, thương tâm. Đây là một nỗi đau thương thiêng liêng, cao cả, vượt lên trên số phận cá nhân mà trở thành nỗi đau non nước, kinh động cả trời đất: vong quốc, cơ đồ, đất khóc, giới than, nòi giống. Giọng điệu thơ trở nên lâm li, thống thiết, xen lẫn nỗi phẫn uất, hờn căm. Mỗi dòng thơ là một tiếng than, một tiếng nấc xót xa, cay đắng. Giọng thơ tâm huyết đầy bi phẫn này là sở trường của Trần Tuấn Khải, có sức rung động lớn, nhất là đối với những tâm hồn đồng điệu của thời đại.

8, Mục đích lời lẽ của người cha trong đoạn thơ cuối

Người cha nói đến cái thế bất lực của mình (tuổi già sức yếu, lỡ sa cơ, đành chịu bó tay, thân lươn) nhằm kích thích, hun đúc cái ý chí gánh vác của người con, làm cho lời dặn dò thêm sức nặng tình cảm:

Giang sơn gánh vác sau này cây con.

9, Sức truyền cảm của đoạn trích “Hai chữ nước nhà”

Dù tác giả sử dụng khá nhiều hình ảnh, từ ngữ có tính chất ước lệ sáo mòn: ải Bắc, mây sầu, gió thảm, hổ thét, chim kêu, hạt máu nóng, hồn nước Hồng Lạc, vương quốc…, đoạn thơ vẫn toát lên sức truyền cảm mạnh mẽ.

– Sức truyền cảm mạnh mẽ vừa ở cảm xúc chân thành, mãnh liệt, vừa gợi tả tâm trạng khắc khoải, đau thương của nhân vật lịch sử, vừa “rung vào dây đàn yêu nước thương nói của mọi lòng người” (Xuân Diệu).

Giaibai5s.com

Đề 29: Cảm nhận bài thơ Hai chữ nước nhà (Trần Tuấn Khải)
5 (100%) 5 votes