HƯỚNG DẪN 

Bá Kiến là tên cường hào thâm độc, nham hiểm, là một tên cáo già lọc lõi trong nghề trị dân, là kẻ ăn trên ngồi trốc, thét ra lửa, khét tiếng cả hàng huyện. Hắn đã làm cho bao nhiêu kẻ phải bán mình thành tay sai đắc lực, phục vụ cho việc làm giàu của hắn.

Hắn có nhiều mánh khóe để trị dân. Không đối đầu trực tiếp hắn mềm dẻo, lừa gạt người ta bằng giọng nói ngọt nhạt đến chết người, bằng tiếng quát rất sang, bằng tiếng cười Tào Tháo… Thông qua những đoạn văn độc thoại nội tâm của hắn, Nam Cao đã lột trần chân tướng của một kẻ bóc lột độc ác, không nhân cách. Hắn có thể đẩy người ta xuống sông rồi lại dắt họ lên để được đền ơn; đập bàn đập ghế đòi cho được năm đồng rồi lại vứt trả lại năm hào vì thương anh túng quá.

Hắn còn là một tên dâm đãng, háo sắc, là kẻ ghen tuông thảm hại. Vì ghen tuông, bất lực, hắn muốn tất cả những thằng trai trẻ đi ở tù, sẵn sàng đẩy một anh canh điền khỏe mạnh đầy tự trọng như Chí Phèo vào con đường lưu manh.

Nhân vật Bá Kiến là hình tượng điển hình tương đối hoàn chỉnh về giai cấp thống trị ở nông thôn trước Cách mạng tháng Tám. Binh Chức, Năm Thọ, Chí Phèo,… đều là nạn nhân thảm khốc của chúng. Nam Cao đã khái quát một quy luật trong xã hội cũ: chừng nào còn Bá Kiến thì chừng ấy còn những kẻ bị tha hoá và rơi vào đường cùng như Chí Phèo.