1. – Mở đầu đoạn trích là bức tranh toàn cảnh về sông nước Cà Mau được cảm nhận bằng nhiều giác quan:

+ Thị giác: Cảm nhận hình ảnh sông ngòi, kênh rạch bủa giăng chi chít như mạng nhện. Đặc biệt là màu xanh đơn điệu của trời, nước và cây lá.

+ Thính giác: Cảm nhận tiếng rì rào bất tận của những khu rừng xanh bốn mùa, tiếng sóng từ biển Đông gợi ra một thứ âm thanh đơn điệu và triền miên.

-> Ấn tượng bao trùm là một màu xanh choáng ngợp, rộng lớn như phủ lên toàn cảnh bức tranh sông nước và cây lá Cà Mau.

– Tiếp đó là ấn tượng về cách gọi tên đất, tên sông và kênh rạch. Những cái tên giản dị, tự nhiên gợi ra đặc điểm sinh thái độc đáo của thực vật và động vật nơi đây: rạch Mái Gầm, kênh Bo Mắt, kênh Ba Khía,…

+ Vẻ đẹp phong phú, hoang dã và đầy sức sống của sông nước Cà Mau. – Sông nước Cà Mau còn hiện lên trong một vẻ hùng vĩ rộng lớn:

+ Dòng sông Năm Căn: niên mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi làng đàn đen trũi nhô lên, lụp xuống,…

+ Hình ảnh rừng đước: không chỉ tạo ra ấn tượng mạnh về độ cao và sự hùng vĩ mà còn tạo ấn tượng về sự phong phú tinh tế của các sắc xanh: rừng được dựng lên cao ngất như lai dãy trường thành vô tận; cây đước mọc dài theo bãi, ngọn bằng tăm tắp… đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ… lòa nhòa ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai.

2. Vẻ đẹp trù phú, tấp nập và độc đáo của chợ Năm Căn được miêu tả qua các chi tiết:

– Cuộc sống sinh hoạt nhộn nhịp, đông vui, trù phú: Những túp lều lá thô sơ kiểu cổ xưa nằm bên cạnh những ngôi nhà gạch văn minh hai tầng, những đống gỗ cao như núi chất dựa bờ, những cột đáy, thuyền chài, thuyền lưới, thuyền buôn dập dềnh trên sóng; những bến vận hà nhộn nhịp dọc dài theo sông, những ngôi nhà bè ban đêm ánh đèn măng-sông chiếu rực trên mặt nước như những khu phố nổi,…

– Chợ Năm Căn độc đáo, tấp nập: Chợ họp ngay trên sông, người ta chỉ cần cập thuyền lại với nhau là có thể mua được đủ thứ từ hàng tiêu dùng, sinh hoạt tới ẩm thực, mà không phải bước ra khỏi thuyền. Chợ còn là nơi hội tụ của nhiều người đến từ nhiều vùng đất khác nhau với đủ giọng nói líu lô, đủ kiểu ăn vận sặc sỡ, đã tô điểm cho Năm Căn một màu sắc độc đáo hơn tất cả các xóm chợ vùng rừng Cà Mau.

3. Đoạn trích Sông nước Cà Mau của Đoàn Giỏi đã mang tới cho người đọc một trải nghiệm thật thú vị, mới mẻ về thiên nhiên và con người ở vùng đất tận cùng phía Nam của Tổ quốc. Đọc đoạn trích, ta có cảm giác như đang được cùng tác giả xuôi thuyền dọc theo sông nước Cà Mau để cảm nhận cái sắc xanh như thuần một màu của trời, sống nước và cây lá. Cà Mau hiện lên như một xứ sở của hệ thống sông ngòi, kênh rạch chằng chịt với những cái tên đầy vẻ phong phú, hoang dã của động vật nơi đây, những rạch Mái Gầm, kênh Bo Mắt, kênh Ba Khía,… Người đọc như bị choáng ngợp bởi vẻ đẹp rộng lớn, hùng vĩ của dòng sông Năm Căn rộng hơn ngàn thước, của rừng đước hai bên bờ dựng lên cao ngất và sừng sững hai dãy trường thành vô tận. Đó còn là cuộc sống sinh hoạt động vui, tấp nập, trù phú với nét độc đáo, nhiều màu sắc của chợ Năm Căn học ngay trên sông. Có thể nói, với vốn hiểu biết phong phú và con mắt quan sát tinh tường, Đoàn Giỏi đã làm ta thêm hiểu, thêm yêu mến thiên nhiên và con người ở vùng đất cực Nam của Tổ quốc.