GỢI Ý

Không gian trong Câu cá mùa thu là một không gian nên thơ nhưng tĩnh lặng, quạnh hiu. Đó là không gian khá quen thuộc của nông thôn Việt Nam được gợi lên từ các chuyên động về màu sắc, hình ảnh, âm thanh: màu xanh của nước biếc, bầu trời, ngõ trúc, màu vàng của chiếc lá xa cành, hình ảnh mặt nước trong veo, sóng biếc, trời xanh ngắt, ngõ trúc quanh co, ao thu nhỏ, chiếc thuyền câu xinh xắn bé tẻo teo; những âm thanh như có như không của tiếng lá khẽ đưa, tiếng sóng gợn mơ hồ, gần gũi mà xa xăm…

– Không gian ấy phản chiếu một miền tâm hồn sâu lắng của một con người nặng tình với thiên nhiên, với nông thôn, với quê hương đất nước. Cảm nhận và lắng nghe được sự tĩnh lặng và vắng vẻ của không gian thu, lòng người hắn cũng tĩnh lặng và tịch mịch lắm. Con người nghệ sĩ trong Nguyễn Khuyến hân hoan đón nhận một cảnh thu đẹp nhưng lòng người vẫn đi thoáng một nỗi buồn vì một nỗi gì chưa được nói rõ ra trong bài thơ. Phải chăng đó là nỗi thầm lặng cô đơn của một người yêu nước nhưng bất lực trước thời cuộc đành lui về tìm quên nơi quê nhà yên tĩnh nhưng vẫn không đành lòng quên?! Mùa thu câu cá nhưng không nói chuyện đi câu vì tâm hồn đang hướng vào chuyện khác (bài Thu vịnh: mùa thu làm thơ rồi cũng không đành lòng làm – Nhân hứng cũng vừa toan cất bút – Nghĩ ra lại thẹn với ông Đào, bài thơ làm được là bài thơ không định làm mà có; trong Thu ẩm: mùa thu uống rượu rồi cũng chẳng uống gì – Rượu tiếng rằng hay, hay chẳng mấy – Độ năm ba chén đã say nhè).