I. Bài tập nhận thức kiến thức mới
Quan sát hình 31.1, cùng với những hiểu biết của bản thân hãy trả lời:
– Sự trao đổi chất giữa cơ thể và môi trường bên ngoài biểu hiện sau:
+ Cơ thể lấy vào khí ôxi (nhờ hệ hô hấp)
+ Lấy thức ăn, nước, muối khoáng (nhờ hệ tiêu hoá)
+ Thải nước tiểu ra ngoài (nhờ hệ bài tiết)
+ Thải phân (nhờ hệ tiêu hoá).
Kết luận: Môi trường ngoài cung cấp thức ăn, nước, muối khoáng và ôxi qua hệ tiêu hoá, hệ hô hấp, đồng thời tiếp nhận chất bã, sản phẩm phân huỷ và khí cacbonic từ cơ thể thải ra.
– Hệ tiêu hoá có vai trò trong sự trao đổi chất là:
+ Lấy thức ăn, nước, muối khoáng từ môi trường ngoài vào cơ thể, rồi biến đổi thức ăn thành chất dinh dưỡng đưa vào hệ tuần hoàn đi nuôi cơ thể.
+ Chất bã còn lại được thải ra ngoài ở dạng phân.
– Hệ hô hấp có chức năng:
+ Lấy ôxi từ môi trường ngoài vào cơ thể.
+ Thải CO2 của cơ thể ra môi trường ngoài.
– Hệ tuần hoàn thực hiện chức năng trong sự trao đổi chất là:
+ Vận chuyển O2 và chất dinh dưỡng đến từng tế bào.
+ Đồng thời vận chuyển CO2 (đưa về hệ hô hấp để thở ra ngoài) và chất độc, chất không cần thiết cho cơ thể (đưa về hệ bài tiết để thải ra ngoài).
– Hệ bài tiết có chức năng lọc từ máu các chất độc, các chất thải của tế bào) để thải ra môi trường ngoài dưới dạng nước tiểu.
Trả lời các câu hỏi:
– Máu và nước mô cung cấp ôxi và chất dinh dưỡng cho tế bào.
– Hoạt động sống của tế bào đã tạo ra: CO2, chất thải của tế bào.
– Những sản phẩm hoạt động sống của tế bào đổ vào nước mô rồi vào máu được đưa tới hệ bài tiết.
– Sự trao đổi chất giữa tế bào và môi trường trong biểu hiện như sau:
Các chất dinh dưỡng và ôxi tiếp nhận từ máu và nước mô được tế bào sử dụng cho các hoạt động sống; đồng thời các sản phẩm phân huỷ được thải vào môi trường trong, đưa tới cơ quan bài tiết, còn khí CO2 được đưa tới phổi để thải ra ngoài.
Qua sơ đồ, hãy phân tích mối quan hệ giữa trao đổi chất của cơ thể với môi trường ngoài và trao đổi chất của tế bào với môi trường trong.
Qua sơ đồ, em thấy sự trao đổi chất của cơ thể với trao đổi chất của tế bào có quan hệ sau:
+ Trao đổi chất ở cấp độ cơ thể được thực hiện như sau: Cơ thể lấy vào từ môi trường ngoài thức ăn, nước, muối khoáng (nhờ hệ tiêu hoá) và ôxi (nhờ hệ hô hấp). Thức ăn được hệ tiêu hoá biến đổi thành các hợp chất đơn giản (chất dinh dưỡng). Ôxi, chất dinh dưỡng được đưa vào máu. Chất bã được hệ tiêu hoá, CO2 được hệ hô hấp thải ra môi trường ngoài.
+ Trao đổi chất ở cấp độ tế bào: Tế bào thu nhận ôxi, chất dinh dưỡng từ môi trường trong để dùng cho hoạt động sống của tế bào, các sản phẩm không cần thiết của tế bào được thải ra môi trường trong để đưa tới hệ bài tiết, CO2 của tế bào loại ra được đưa tới hệ hô hấp để thải ra môi trường ngoài. Em thấy sự trao đổi chất của cơ thể với môi trường ngoài và trao đổi chất của tế bào với môi trường trong có quan hệ như sau:
– Trao đổi chất giữa cấp độ cơ thể tạo điều kiện cho trao đổi chất ở cấp độ tế bào. Không có sự trao đổi chất ở cấp độ cơ thể thì không có sự trao đổi chất ở cấp độ tế bào.
– Ngược lại trao đổi chất ở cấp độ tế bào giúp cho từng tế bào tồn tại và phát triển, trên cơ sở ấy cơ thể tồn tại và phát triển. Sự trao đổi chất ở cấp độ cơ thể và cấp độ tế bào có quan hệ mật thiết, chặt chẽ, không thể thiếu một trong 2 cấp độ trên.
II. Bài tập củng cố, hoàn thiện kiến thức
Câu 1. Trình bày vai trò của hệ tiêu hoá, hệ hô hấp và hệ bài tiết trong sự trao đổi chất giữa cơ thể với môi trường?
Vai trò của hệ tiêu hoá, hệ hô hấp và hệ bài tiết trong sự trao đổi chất giữa cơ thể với môi trường:
– Hệ tiêu hoá:
Lấy vào thức ăn, nước, muối khoáng từ môi trường ngoài.
Thải ra môi trường ngoài chất bã (phân).
– Hệ hô hấp: Lấy ôxi từ môi trường ngoài vào cơ thể.
Thải CO2 của cơ thể ra môi trường ngoài.
– Hệ bài tiết:
Lọc, thu các chất cặn, độc của tế bào từ môi trường trong để thải ra môi trường ngoài.
Câu 2. Hệ tuần hoàn có vai trò gì trong sự trao đổi chất ở tế bào?
Vai trò của hệ tuần hoàn trong sự trao đổi chất ở tế bào:
Nhà ôxi và chất dinh dưỡng cho tế bào.
Nhận CO, chất thải của tế bào để chuyển đến hệ bài tiết.
Câu 3*. Phân biệt sự trao đổi chất ở cấp độ cơ thể và ở cấp độ tế bào. Nêu mối quan hệ về sự trao đổi chất ở 2 cấp độ cơ thể và tế bào?
* Phân biệt sự trao đổi chất ở cấp độ tế bào và trao đổi chất ở cấp độ cơ thể:
| Trao đổi chất ở cấp độ cơ thể | Trao đổi chất ở cấp độ tế bào |
| – Trao đổi chất ở cấp độ cơ thể là sự trao đổi vật chất giữa hệ tiêu hoá, hô hấp, bài tiết với môi trường ngoài.
– Cơ thể lấy thức ăn, nước, muối khoáng, ôxi từ môi trường, thải ra khí cacbonic và chất thải. |
– Trao đổi chất ở cấp độ tế bào là sự trao đổi vật chất giữa tế bào và môi trường trong.
– Máu cung cấp cho tế bào các chất dinh dưỡng và ôxi, tế bào thải vào máu khí cacbonic và sản phẩm bài tiết. |
* Mối quan hệ:
Sự trao đổi chất ở cấp độ cơ thể và cấp độ tế bào có quan hệ mật thiết, chặt chẽ, không thể thiếu một trong 2 cấp độ trên.
– Trao đổi chất giữa cấp độ cơ thể tạo điều kiện cho trao đổi chất ở cấp độ tế bào. Không có sự trao đổi chất ở cấp độ cơ thể thì không có sự trao đổi chất ở cấp độ tế bào (Trao đổi chất ở cơ thể cung cấp chất dinh dưỡng và ôxi cho tế bào và nhận từ tế bào các sản phẩm bài tiết, khí CO2 để thải ra môi trường).
– Ngược lại trao đổi chất ở cấp độ tế bào giúp cho từng tế bào tồn tại và phát triển, trên cơ sở ấy cơ thể tồn tại và phát triển (Trao đổi chất ở tế bào giải phóng năng lượng cung cấp cho các cơ quan trong cơ thể thực hiện các hoạt động trao đổi chất…) Như vậy, hoạt động trao đổi chất ở hai cấp độ gắn bó mật thiết với nhau và không thể tách rời.
III. Bài tập bổ sung
Câu 1. Những hệ cơ quan nào tham gia vào hoạt động trao đổi chất giữa cơ thể với môi trường?
Đáp án: Những hệ cơ quan tham gia vào hoạt động trao đổi chất giữa cơ thể với môi trường ngoài là: hệ hô hấp, hệ tiêu hoá, hệ tuần hoàn, hệ bài tiết.
Câu 2. Trình bày vai trò của hệ tiêu hóa, hệ hô hấp, hệ tuần hoàn, hệ bài tiết trong sự trao đổi chất giữa cơ thể với môi trường.
Đáp án: Trình bày vai trò của hệ tiêu hóa, hệ hô hấp, hệ tuần hoàn, hệ bài tiết trong sự trao đổi chất giữa cơ thể với môi trường.
– Hệ tiêu hóa: biến đổi thức ăn thành chất dinh dưỡng, thải phân
– Hệ hô hấp: lấy O2 và thải CO2
– Hệ tuần hoàn: vận chuyển ôxi và chất dinh dưỡng tới tế bào và vận chuyển CO2 tới phổi, chất thải tới các cơ quan bài tiết
– Hệ bài tiết: lọc từ máu các chất thải → bài tiết qua nước tiểu
Câu 3. Phân biệt sự trao đổi chất ở cấp độ cơ thể và trao đổi chất ở cấp độ tế bào?
Đáp án:
– Trao đổi chất ở cấp độ cơ thể là sự trao đổi vật chất giữa hệ tiêu hoá, hộ hấp, bài tiết với môi trường ngoài. Cơ thể lấy thức ăn, nước, muối khoáng, O2 từ môi trường ngoài và thải ra khí CO2, chất thải ra môi trường ngoài.
– Trao đổi chất ở cấp độ tế bào, các chất dinh dưỡng và O2 tiếp nhận từ máu và nước mô được tế bào sử dụng cho các hoạt động sống; đồng thời các sản phẩm phân huỷ được thải vào môi trường trong, đưa tới cơ quan bài tiết, còn khí CO2 được đưa tới phổi để thải ra ngoài.
Câu 4. Trình bày sự trao đổi chất giữa cơ thể với môi trường ngoài?
Đáp án: Sự trao đổi chất giữa cơ thể với môi trường ngoài:
– Môi trường ngoài cung cấp thức ăn, nước, muối khoáng và ôxi qua hệ tiêu hoá và hệ hô hấp.
– Môi trường ngoài tiếp nhận chất bã, sản phẩm phân hủy và khí CO2 từ cơ thể thải ra.
Nguồn website giaibai5s.com