Tôi vẫn nhớ ông tôi thường bảo:

– Cháu ạ, cháu để ý mà xem, cứ mùa tháng mười thì có chim gáy ra ăn đồng ta.

– Chim gáy bao giờ cũng thế, tháng năm đi ăn đôi, tháng mười thì kéo đàn về mùa gặt!

Con chim gáy hiền lành, béo nục. Đôi mắt nâu trầm ngâm ngơ ngác nhìn xa, cái bụng mịn mượt, cổ yếm quàng chiếc tạp dề công nhân đầy hạt cườm lấp lánh biêng biếc. Chàng chim gáy nào giọng càng trong, càng dài thì quanh cổ càng được đeo nhiều vòng cườm đẹp.

Khi ngoài đồng đã đông người gặt thì có chim gáy về, bay vẩn quanh vòng trên các ngọn tre.

Sớm sớm, từng đàn chim gáy sà xuống những thửa ruộng vừa gặt quang.

Chim mái xuống trước, cái đuôi lái lượn xoè như múa.

Con đực còn nán lại trong bờ tre, đủng đỉnh cất tiếng gáy thêm một hồi dài. Xong rồi anh chàng mới thủng thỉnh bước ra, ưỡn cái ngực lung linh cườm biếc, lượn nhẹ xuống với cả đàn đường ăn trên khoảng ruộng vắng, khuất, gần chân tre.

Chim gáy nhặt thóc rụng. Chim gáy tha thẩn, nhặt nhạnh cặm cụi sau người mót lúa.

Tôi rất thích con chim gáy. Con chim phúc hậu và chăm chỉ, con chim mỡ màng, no ấm của mùa gặt hái tháng mười.

Rồi tháng mười qua. Sớm sớm, chỉ nghe tiếng đối đáp cúc cu cu … dịu dàng từ vườn xa vọng lại. Tiếng “cúc cu” giục anh thợ cày, tiếng “cúc cu” nhắc chú học trò đi học đúng giờ.

Một sáng kia, tôi trông ra đầu xóm. Tôi thấy con nông giang rỡn qua đầu làng hôm nay chứa chan những nước. Đấy là nước mới được thả về cho các hợp tác xã sắp sửa làm mùa.

Vui quá, tôi lại thấy những con chim gáy cắn đuôi nhau lượn vòng, xoè múa, soi gương hàng đàn trên dòng nước sáng.

Tôi lật đật chạy về hỏi ông:

– Bây giờ đã đến tháng mười chưa, ông nhỉ?

– Bây giờ là tháng tư cháu ạ!

– Thế sao đã có chim gáy ra ăn đàn nhiều quá, ông nhỉ? Ông tôi bảo:

– Cháu ạ, chim gáy bao giờ cũng tháng năm ăn đôi, tháng mười đi ăn đàn, đến mùa tháng mười thì ra ăn đàn theo mùa. Từ khi có con nông, giang này về cho đồng ta hai mùa lúa, một vụ màu thì con chim gáy cũng đổi tính theo mùa mới, một năm nó ra ăn những hai lần. Cháu để ý mà xem.

Tôi đi ra đứng nhìn đàn chim gáy.

Những con chim gáy phúc hậu, béo mượt, con chim no ấm của mùa gặt hái màu mỡ quanh năm..

Tô Hoài (Trích Đàn chim gáy) – Giaibai5s.com