Đứng dưới cổng nhìn ra cánh đồng dù là cổng đông, tây, nam hay bắc, bao giờ tôi cũng cảm thấy yên ổn, dễ chịu. Mùa hè thì mát rượi vì luỹ tre hai bên mọc sát vào vòm cổng, vọt tre loà xoà vương vấn cây mảnh bát, bạc thau, tiết dê. Có cổng lại có cánh bưởi, cành nhân um tùm lay động trên mái cổng. Còn mùa đông thì ấm áp vì những cơn gió mùa chỉ lồng lộn được ở ngoài cánh đồng, đến đây vấp vào cánh cổng gỗ lim đã lên nước bóng lên và xước xẹo vì năm tháng vì cả bọn trẻ tinh nghịch chúng tôi.
Làng tôi như nhiều làng khác trước đây, thường có bốn cổng làng để đi ra ngoài luỹ tre ken dầy, xanh biếc bốn mùa.
. Ấy là chưa kể một số gia đình mở thêm trại, trổ luỹ tre thành cái công riêng chỉ là một cái phên thưa dắt cành tre gai gọi là cành rào; đương nhiên đóng xuống, chóng bằng một cái cột tre. .
Sáng mọi người đi làm, chiều mọi người trở về, mẹ tôi đi chợ đòn gánh trên vai, về chợ với mớ dưa củ cải, cân muối, chai dầu, thẻ hương, tấm bánh đa, quả chuối… đều phải đi qua cổng làng.
Muốn lên tầng gác trên phải trèo mười bậc thang lộ thiên, bậc nọ cách bậc kia rất cao chắc là xây dành riêng cho người lớn. Bốn bên đều có cửa sổ tròn nhìn ra bốn hướng. Mấy anh thanh niên trong làng luân phiên thay nhau ra đấy ngủ, thường đem theo một bình tích nước, cái nùn rơm bốc khói xanh, cái điếu cày, cái chiếu cũ, đôi khi cả cỗ bài tam cúc nữa.
Thỉnh thoảng tôi cũng được các anh cho trèo lên trên ấy. Mỗi lần như thế tôi hái được vô khối nõn tre, lấy cái nọ vòng xuyên vào cái kia thành một sợi dây xích màu xanh, choàng vào cổ như một sợi dây chuyền, nhưng phải gượng nhẹ lắm không nó bung ra là hỏng ngay. Lá cây, cành cây thò những cánh tay màu xanh qua cửa sổ tròn vào gác cổng như vậy bọn tôi.
. Những chiếc cổng ấy xây đã từ lâu lắm. Tôi xa làng đã lâu, mỗi lần về làng, bước qua tảng đá xanh bóng, vào đến cổng, thế nào tôi cũng phải đứng lại nghỉ không phải vì mệt mà vì để sống lại bao kỉ niệm thân thương một thời thơ ấu.
Chiếc cổng làng không cao bằng ngọn tre. Từ xa nhìn không thấy. Tuy nhỏ bé nhưng nó mở ra cho chúng tôi đi vào cuộc đời rộng lớn, và khi trở về nó lại mở rộng lòng đón chúng tôi như người mẹ thân yêu…
Băng Sơn (Trích Ngàn mùa hoa-NXB Phụ nữ 1993) – Giaibai5s.com