Mã Hợp nghe lời Thụ bảo, ở nhà. Rồi Thụ, Chi và Mã Hợp lên mỏm núi đầu xóm. Đến chỗ cao, cạnh một tảng đá khuất gió, ba người mới ngồi xuống. Thụ bắt đầu nói:

– Mã Hợp à, chúng mình hôm nay cùng nhau lên đây… . Đã thấy Chi cẩn thận lấy trong bọc áo ra bốn cái chén và một chai đựng rượu. Chi nói tiếp lời Thụ:

– Mã Hợp biết chúng mình ra đây đi cách mệnh, để đánh đuổi thằng Tây, lấy lại đất nước, cho mọi người sau này được sung sướng. Ba anh em ta bây giờ thì cùng nhau làm cách mệnh. Mã Hợp có bằng lòng bây giờ thể làm cách mệnh với chúng mình không?

Mã Hợp không biết chữ. Dù nhiều lần đã nghe nói: cách mệnh, cách mệnh, nhưng cũng chẳng rõ đích xác cách mệnh là một người tên thế hay là thế nào. Nay nghe Chi nói vậy thì tự dưng Mã Hợp nhớ lại từ khi lớn lên, biết chuyện nhà mình trước ở Ma – mèo, đất mình bên ấy mà thằng Tây làm cho phải bỏ chạy đi, từ đấy khốn khó ngập đầu, không ngày nào kiếm nổi bữa ăn no, chẳng biết có còn đời nào được trở lại Ma mèo. Nỗi khổ ấy có dây rễ với cách mệnh, Mã Hợp cảm thấy rõ ràng như thế và Mã Hợp đã trả lời ngay: .

– Tôi bằng lòng rồi. Chi lại nói:

– Nùng, Tổ, Kinh, Mán đều là người Việt Nam hễ ai là người Việt Nam đều phải biết làm cách mệnh đánh Tây. Ba anh em mình từ hôm nay thế một bụng nghĩ việc cách mệnh cho đến thành công. Ai mà gặp phải đứa ác ức hiếp thì cứu nhau và không bao giờ hại nhau.

Thụ và Mã Hợp cùng nói: – Tôi bằng lòng như thế.

Ba người hỏi tuổi nhau. Lương Văn Chi mười chín, được làm anh, Hoàng Văn Thụ mười tám, Mã Hợp mười bảy thì làm em. Mỗi ng uống cạn chén rượu, rồi đập cái chén không và thể lên một câu.

Tiếng chén đập vào đá kêu toác một cái. Xung quanh, chỉ có gió rú vào trong kẽ đá và tiếng mỗi người thề anh em sống chết không bao giờ quên nhau. Mã Hợp uống một hơi hết rượu, nói:

Em tên là Mã Ký Hợp năm nay mười bảy tuổi. Em thề một bụng với hai anh. Em không đi báo Tây, không báo Quốc dân đảng, không bán anh em cho Tây, cho Quốc dân đảng, không bao giờ giết nhau, anh em cùng sống làm cách mệnh. Nếu em có lòng phản thì em phải chết như cái chén này. Rồi đập vỡ cái chén.

Thụ cười, nói:

– Còn cái chén thứ tư để đợi người nữa về kết anh em.

Nhưng không ai nói gì. Mỗi người đều nghĩ theo những lời thiêng liêng mình vừa nói. Ló đầu nhìn ra mép đá, nghe tiếng trống đố chữ dưới trấn Lũng và bây giờ nổi to và dồn dập hơn. Đấy là trống giục người ta đến đặt tiền đánh, trống báo tin mở chữ. Nhưng những người đứng trên núi đương mải nghĩ xa, rất xa, không nghe biết. Riêng Mã Hợp lại nghĩ ra đấy là tiếng trống thúc giục cái gì khác, bởi vì Mã Hợp mới hiểu được rằng ở đời còn có những việc cao xa khác Hà Nội cuộc đánh đố chữ.

Tô Hoài (Trích Tuổi trẻ Hoàng Văn Thụ)

Giaibai5s.com