Nhắc đến những gương thiếu nhi anh dũng, hẳn chúng ta không thể nào quên được chú bé Lượm trong bài thơ Lượm của nhà thơ Tố Hữu. Trong bài thơ ta bắt hình ảnh một chú bé liên lạc nhỏ nhắn, hồn nhiên, vui vẻ nhưng cũng gan dạ, dũng cảm tuyệt vời. Và đoạn thơ gây nhiều xúc động trong lòng người đọc nhất là đoạn tả cảnh Lượm đi liên lạc và hi sinh.
Một hôm nào đó
Như bao hôm nào
Chú đồng chí nhỏ
Bỏ thư vào bao
Vụt qua mặt trận
Đạn bay vèo vèo
Thư đề: “Thượng khẩn”
Sợ chi hiểm nghèo?
Đường quê vắng vẻ
Lúa trổ đòng đòng
Ca lô chú bé
Nhấp nhô trên đồng…..
Bỗng loè chớp đỏ
Thôi rồi, Lượm ơi
Chú đồng chí nhỏ
Một dòng máu tươi!.
Cháu nằm trên lúa
Lúa thơm mùi sữa
Hồn bay giữa đồng…
Lượm ơi, còn không?
Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh
Ca lô đội lệch
Mồm huýt sáo sang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng
Vẫn như mọi hôm, Lượm bỏ thư vào bao, khoác lên vai và bước nhanh trên đường. Lượm phải vượt qua nơi có chiến sự ác liệt đang diễn ra, bom đạn khói lửa mịt mù. Đạn bay vèo vèo qua đầu nhưng Lượm vẫn gan dạ:
Vụt qua mặt trận
Cái bóng bé nhỏ của Lượm thoăn thoắt qua từng đám lúa cao rì rào như muốn che đạn cho chú. Nhiệm vụ và tinh thần chiến đấu gan dạ của Lượm đã chiến thắng đạn bom đe doạ. Vì:
Thư đề: “Thượng khẩn”
Đây là lí do chính đáng khiến Lượm không quản khó khăn nguy hiểm để toàn thành nhiệm vụ:
Sợ chi hiểm nghèo
Ca lô chú bé
Nhấp nhô trên đồng
Nhưng:
Bỗng loè chớp đỏ
Thôi rồi, Lượm ơi!
Chú đồng chí nhỏ
Một dòng máu tươi.
Bất ngờ rồi nghẹn lại, lời thơ làm người đọc bàng hoàng. Chỉ một giây thôi, viên đạn của kẻ thù đã cướp đi chú đồng chí nhỏ hồn nhiên, gan dạ, dũng cảm của chúng ta.
Chú ngã xuống ngay trên cánh đồng làng quê, trên con đường liên lạc chú vẫn đi hàng ngày. Dòng máu tươi thấm ướt áo mỏng như một lời tố cáo tội ác của kẻ thù. Nhưng sự hi sinh của Lượm không vô nghĩa, lúa thơm mùi sữa đang ôm chú vào lòng, vỗ về chú cũng chính là lời ru vỗ về của quê hương xứ Huế, nơi chú bé được sinh ra, lớn lên và nơi mà vì nó chú đã hiến dâng tuổi niên thiếu của mình. Còn trên môi ta vẫn bắt gặp nụ cười ấy, tình quê hương tha thiết và sự hi sinh dũng cảm sẽ còn mãi với quê hương, còn mãi trong lòng mỗi người. Bởi thế tác giả đã tha thiết, xúc động viết:
“Hồn bay giữa đồng”?
Tất cả chúng ta đều tiếc thương, đau xót vô bờ trước hi sinh anh dũng của Lượm. Lượm đã hi sinh dũng cảm như bao thế hệ cha anh đã hi sinh để bảo vệ mảnh đất thân yêu của quê hương. Nếu xưa kia cậu bé làng Gióng đã đứng lên đánh đuổi giặc Ân giữ yên bờ cõi, thì chú Lượm là một thiếu niên anh hùng của thế hệ trẻ trong thời kì kháng chiến chống Pháp. Lượm quả là một con người ưu tú của một dân tộc anh hùng, nối gót Trần Quốc Toản, Kim Đồng…lập lên những chiến công hiển hách. Lượm đã xứng đáng là tấm gương kế tục sự nghiệp cách mạng của ông cha ta trong thời kì Cách mạng tháng Tám.
Lượm ơi, còn không?
Một câu hỏi tu từ được tách ra thành một khổ thơ riêng ở cuối bài để nhấn mạnh, hướng người đọc suy nghĩ về sự còn hay mất của Lượm?.
Nhà thơ đã gián tiếp trả lời bằng việc khắc lại hình ảnh Lượm vui tươi hồn nhiên trong hai khổ thơ cuối bài:
Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh .
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh
Ca lô đội lệch
Mồm huýt sáo mang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng
Lượm vẫn còn mãi trong lòng dân tộc, trong tác giả và trong lòng em. Một chú bé liên lạc xinh xắn, nhanh nhẹn, hoạt bát, vẫn còn là con chim chích nhỏ nhảy trên đường vàng tươi đẹp…
Tinh thần chiến đấu và hi sinh của Lượm tiêu biểu cho thế hệ thiếu niên anh hùng trong cuộc chiến bảo vệ đất nước, là biểu tượng đẹp cho thiếu niên Việt Nam, con người Việt Nam. Hình tượng ấy cũng có sức cổ vũ, nâng đỡ lớn lao cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện tại và tương lai, trên con đường xây dựng đất nước ngày một giàu mạnh.