I. MỘT SỐ NỘI DUNG CẦN LƯU Ý
1. Câu hỏi chuẩn bị bài
| Vấn đề 1. Hoàn thành bảng 41.1 trang 119 SGK. |
Bảng 41.1. Môi trường sống của các sinh vật
| STT | Tên sinh vật | Môi trường sống |
| 1 | Cây hoa hồng | Đất – Không lkhis |
| 2 | Cá chép | Nước |
| 3 | Sán lá gan | Sinh vật |
| Vấn đề 2. Hoàn thành bảng 41.2 |
Bảng 41.2. Bảng điền các nhân tố sinh thái theo từng nhóm
| Nhân tố vô sinh | Nhân tố hữu sinh | |
| Nhân tố con người | Nhân tố các sinh vật | |
| Ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, đẩ, nước, xác sinh vật, … | Trồng cây, tưới nước, bón phân, chặt cây, tỉa cành, săn bắt, … | Sinh vật kí sinh, vật ăn thịt con mồi, cạnh tranh ánh sáng với cây khác |
| Vấn đề 3. Hãy nhận xét sự thay đổi của các nhân tố sau: – Trong một ngày (từ sáng đến tối) ánh sáng mặt trời chiếu trên mặt đất thay đổi như thế nào? |
TRẢ LỜI
Trong một ngày cường độ ánh sáng mặt trời chiếu trên mặt đất tăng dần từ sáng tới trưa và sau đó giảm dần từ chiều cho đến tối.
| – Ở nước ta, độ dài ngày vào mùa hè và mùa đông có gì khác nhau? |
TRẢ LỜI
Độ dài ngày thay đổi theo mùa: mùa hè có ngày dài hơn mùa đông (ví dụ: đêm tháng 5 chưa nằm đã sáng, ngày tháng 10 chưa cười đã tối).
| – Sự thay đổi nhiệt độ trong một năm diễn ra như thế nào? |
TRẢ LỜI
Trong năm nhiệt độ thay đổi theo mùa: mùa hè nhiệt độ không khí cao, mùa thu mát mẻ, mùa đông nhiệt độ không khí xuống thấp, mùa xuân ấm áp.
2.Ghi nhớ
Môi trường sống của sinh vật bao gồm tất cả những gì bao quanh sinh vật.
Nhân tố sinh thái là những yếu tố của môi trường tác động tới sinh vật. Các nhân tố sinh thái được chia thành 2 nhóm: nhóm nhân tố sinh thái vô sinh và nhóm nhân tố sinh thái hữu sinh. Nhóm nhân tố sinh thái hữu sinh bao gồm nhân tố sinh thái con người và nhân tố sinh thái các sinh vật khác.
Giới hạn sinh thái là giới hạn chịu đựng của cơ thể sinh vật đối với một nhân tố sinh thái nhất định.
II. HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
Câu 1. Chuột sống trong rừng mưa nhiệt đới có thể chịu ảnh hưởng của các nhân tố sinh thái sau: mức độ ngập nước, kiến, độ dốc của đất, nhiệt độ không khí, ánh sáng, độ ẩm không khí, rắn hổ mang, áp suất không khí, cây gỗ, gỗ mục, gió thổi, cây cỏ, thảm lá khô, sâu ăn lá cây, độ tơi xốp của đất, lượng mưa. Hãy sắp xếp các nhân tố đó vào từng nhóm nhân tố sinh thái.
Hướng dẫn trả lời:
Có hai nhóm nhân tố sinh thái chính:
– Nhóm nhân tố sinh thái hữu sinh: kiến, rắn hổ mang, cây gỗ, cây cỏ, sâu ăn lá cây.
– Nhân tố sinh thái vô sinh: mức độ ngập nước, độ dốc của đất, nhiệt độ không khí, ánh sáng, độ ẩm, không khí, áp suất không khí, gỗ mục, gió thổi, thảm lá khô, độ tơi xốp của đất, lượng mưa.
Câu 2. Quan sát trong lớp học và điền thêm những nhân tố sinh thái tác động đến việc học tập và sức khỏe của học sinh vào bảng 41.3.
Hướng dẫn trả lời:
Bảng 41.3. Bảng điền các nhân tố sinh thái trong lớp học
| STT | Nhân tố sinh thái | Mức độ tác động |
| 1 | Ánh sáng | Đủ ánh sáng để đọc sách |
| 2 | Nghe giảng | Lắng nghe thầy giảng |
| 3 | Viết bài | Chép bài đầy đủ |
| 4 | Trời nóng bức | Ngồi chật, khó chịu, ảnh hưởng đến học tập |
Câu 3. Khi ta đem một cây phong lan từ trong rừng rậm về trồng ở vườn nhà, những nhân tố sinh thái của môi trường tác động lên cây phong lan sẽ thay đổi. Em hãy cho biết những thay đổi của các nhân tố sinh thái đó.
Hướng dẫn trả lời:
Khi đem một cây phong lan từ trong rừng rậm về trồng ở vườn nhà, những nhân tố sinh thái của môi trường tác động lên cây phong lan đó sẽ thay đổi.
Cây phong lan sống trong rừng rậm thường ở dưới tán rừng nên ánh sáng chiếu vào cây thường yếu (do rừng thường có nhiều tầng cây), khi chuyển về vườn nhà cây cối mọc thưa hơn nên ánh sáng chiếu vào cây phong lan mạnh, độ ẩm trong rừng cao hơn trong vườn, nhiệt độ trong rừng ổn định hơn…
Câu 4. Hãy vẽ sơ đồ mô tả giới hạn sinh thái của:
- Loài vi khuẩn suối nước nóng có giới hạn nhiệt độ từ 0°C đến +90°C, trong đó điểm cực thuận là +55°C.
- Loài xương rồng sa mạc có giới hạn nhiệt độ từ 0°C đến +50°C, trong đó điểm cực thuận là +32°C.
Hướng dẫn trả lời:
