I. MỘT SỐ NỘI DUNG CẦN LƯU Ý 

1. Câu hỏi chuẩn bị bài

Vấn đề 1. Ưu thế lai là gì? Cho ví dụ về ưu thế lai ở động vật và thực vật?

TRẢ LỜI  

Ưu thế lai là hiện tượng con lai F1 có sức sống cao hơn, sinh trưởng nhanh, phát triển mạnh, chống chịu tốt, các tính trạng hình thái và năng suất cao hơn trung bình, giữa hai bố mẹ hoặc vượt trội cả hai bố mẹ.

Ví dụ: con lai giữa cà chua hồng Việt Nam và cà chua Ba Lan; gà Đông Cảo và gà Ri. 

Vấn đề 2. Hãy trả lời các câu hỏi sau:  – Tại sao khi lai 2 dòng thuần, ưu thế lai biểu hiện rõ nhất?  – Tại sao ưu thế lai biểu hiện rõ nhất ở F, sau đó giảm dần qua các thế hệ?

TRẢ LỜI 

Khi lai hai dòng thuần chủng ưu thế lai thể hiện rõ nhất vì hầu hết các cặp gen ở trạng thái dị hợp. Ưu thế lai biểu hiện rõ nhất ở F1 sau đó giảm dần qua các thế hệ vì có hiện tượng phân li tạo các cặp gen đồng hợp, vì vậy số cặp gen dị hợp giảm đi.

Vấn đề 3. Lai kinh tế là gì? Tại sao không dùng con lai kinh tế để nhân giống?

TRẢ LỜI 

Lai kinh tế là phép lai giữa cặp vật nuôi bố mẹ thuộc hai dòng thuần khác nhau rồi dùng con lai F1 làm sản phẩm, không dùng nó làm giống.

Không dùng con lại kinh tế để nhân giống vì thế hệ tiếp theo có sự phân li dẫn đến sự gặp nhau của các gen lặn gây hại.

2.Ghi nhớ 

Ưu thế lai là hiện tượng cơ thể lai F1 có sức sống cao hơn, sinh trưởng nhanh hơn, phát triển mạnh hơn, chống chịu tốt hơn, các tính trạng năng suất cao hơn trung bình giữa hai bố mẹ hoặc vượt trội cả hai bố mẹ.

Sự tập trung các gen trội có lợi ở F1 là một nguyên nhân của hiện tượng ưu thế lai

Ưu thế lai biểu hiện cao nhất ở đời F1, sau đó giảm dần qua các thế hệ.

Để tạo được ưu thế lai ở cây trồng, người ta chủ yếu dùng phương pháp lai khác dòng còn trong chăn nuôi thường dùng lại kinh tế để sử dụng ưu thế lai.

II. HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP 

Câu 1. Ưu thế lại là gì? Cho biết cơ sở di truyền của hiện tượng ưu thế lai? Tại sao không nên dùng cơ thể lai F1 để nhân giống? Muốn duy trì ưu thế lai thì phải dùng biện pháp gì? 

Hướng dẫn trả lời:

Ưu thế lai là hiện tượng con lai F1 có sức sống cao hơn, sinh trưởng nhanh, phát triển mạnh, chống chịu tốt, các tính trạng hình thái và năng suất cao hơn trung bình, giữa hai bố mẹ hoặc vượt trội cả hai bố mẹ. 

Cơ sở di truyền của hiện tượng trên được giải thích như sau: Về phương diện di truyền, các tính trạng số lượng do nhiều gen trội quy định. Khi lai giữa hai dòng thuần có kiểu gen khác nhau, đặc biệt có các gen lặn biểu hiện một số đặc điểm xấu, ở con lai F1 chỉ có các gen trội có lợi mới được biểu hiện, gen trội át chế gen lặn, đặc tính xấu không được biểu hiện, vì vậy con lai F1 có nhiều đặc điểm tốt như mong muốn.

Ví dụ: Lại một dòng thuần mang 2 gen trội lại với dòng thuần mang 1 gen trội sẽ được con lai F1 mang 3 gen trội. 

Sơ đồ: P: AAbbCC x aaBBcc

            F1: AaBbCc 

Trong các thế hệ sau, qua phân li tỉ lệ gen dị hợp giảm, gen đồng hợp tăng, trong đó có gen đồng hợp lặn là gen tật bệnh, nếu cứ tiếp tục lại như vậy sức sống con lại cứ giảm dần qua các thế hệ, có thể gây chết làm ưu thế lai giảm.

Muốn duy trì ưu thế lai, khắc phục hiện tượng lại trên người ta dùng phương pháp nhân giống vô tính (bằng giâm, chiết, ghép.)

Câu 2. Trong chọn giống cây trồng, người ta đã dùng những phương pháp gì để tạo ưu thế lai? Phương pháp nào được dùng phổ biến nhất, tại sao?

Hướng dẫn trả lời:

Người ta dùng phương pháp lai khác dòng và lai khác thứ để tạo ưu thế lai. Trong chọn giống cây trồng người ta chủ yếu dùng phương pháp lai khác dòng vì phương pháp này đã tạo ra nhiều giống cây trồng cho năng suất cao hơn so với các giống cây thuần tốt nhất.

Phương pháp lai khác dùng thường được dùng phổ biến nhất. 

Câu 3. Lại kinh tế là gì? Ở nước ta, lại kinh tế được thực hiện dưới hình thức nào? Cho ví dụ.

Hướng dẫn trả lời:

|Lai kinh tế là phép lai giữa cặp vật nuôi bố mẹ thuộc hai dòng thuần khác nhau rồi dùng con lai F1 làm sản phẩm, không dùng nó làm giống.

Nước ta, lại kinh tế được dùng phổ biến nhất là dùng con cái thuộc giống trong nước giao phối với con đực nhập nội. Ví dụ: dùng con cái là lợn Ỉ Móng Cái, lại với đực Đại Bạch con cái có đặc tính mắn đẻ, thịt thơm ngon, sức chống chịu tốt. Con đực cao sản có khả năng tăng trọng nhanh cho năng suất cao. Con lai F1 sẽ có nhiều tính trạng quý như thịt thơm ngon, sức chống chịu tốt, tăng trọng nhanh.